Bókasafnið - 01.06.2015, Side 20

20
Bókasafnið 39. árg. 2015
Svardreifingin á mynd 1 sýnir 66,7% vinnustaða með land-
fræðileg gögn eldri en frá 1930 og 33,3% vinnustaða með
gögn á tímabilinu 1931 og yngri.
Í könnun Þjóðskjalasafns Íslands (2013) á skjalavörslu ríkis-
ins frá 2012 var úrtakið 207 stofnanir, 173 svöruðu. Í henni
var spurt um aldur skjala með þremur svarmöguleikum. 101
stofnun sagðist hafa skjöl eldri en 30 ára í vörslu sinni, eða
59%. Niðurstaðan í samaburði við sambærilega spurningu
um aldur landfræðilegu gagnanna, birtir mismuninn 66%
landfræðileg gögn á móti 24% skjala eldri en 60 ára í könnun
Þjóðskjalasafns. Mismunurinn getur talist vísbending um
raunhæft úrtak landfræðilegra skjalamyndara sem stak í úr-
taksmengi Þjóðskjalasafns. Hugsanlega gætu landfræðilegu
frumgögnin verið í meirihluta innan þessara 24% eldri opin-
berra skjala.
Einnig var spurt um magn landfræðilegra gagna í rann-
sókninni: „Hver er áætlaður fjöldi landfræðilegra frumgagna á
vinnustaðnum?“ Svörun var 72% í formi texta.
Svörin um fjölda gagnanna í töflu 3 eru mjög breytileg og
lýsa miklu magni gagna en jafnframt mikilli óvissu. Nokkrir
svarendur sendu viðbótarupplýsingar með sínum svörum,
þar á meðal sendi einn lista yfir gagnasöfn vinnustaðarins og
fjöldatölur hvers gagnasafns.
5 niðurstöður – dæmi um stjórnsýsluna
Sérfræðingar opinberu skjalasafnanna voru spurðir að því
hver væri ábyrgðaraðili landfræðilegu gagnanna á vinnu-
staðnum. Einn af þremur sagði það vera stjórnandann, hinir
tveir nefndu ekki stjórnand-
ann í sínum svörum heldur
sjálfa sig og aðra. Einnig voru
sérfræðingar spurðir um álit
á tengslum stjórnenda við
skjalasafnið og voru allir á einu
máli um að þeir væru með-
vitaðir um störfin þar, sýndu
stuðning og tækju vel í tillögur
til átaksverkefna.
Einn sérfræðingurinn bætti
við frásögn af stjórnunarlegu
vandamáli sem komið hafði
upp þegar starfsmenn hættu
störfum og tóku með sér
gögn yfir á næsta vinnustað.
Hann lýsti vandamálinu þannig: „Það eru líka dæmi um það
að starfsmenn sem voru búnir að gegna hér mikilvægum
störfum í áratugi að þeir hafa horfið á braut með bæði skjala-
söfn sín og ljósmyndasöfn, gífurlega verðmætar eignir og
horfið með þetta yfir til næstu stofnunar.“ Í nánari umræðum
um vandamálið kom fram gagnrýni viðmælandans á stofn-
anir, hann sagði þær ekki standa sig nógu vel við að varð-
veita gögnin og að fræðimönnum væri ekki veitt nógu góð
þjónusta varðandi frumgögnin sem þeir afla og mynda. Hann
vildi meina að ef það væri gert og fræðimönnum sinnt betur
á vinnustöðunum myndi svona vandi ekki kom upp. Bent er á
að um skjalfræðilegt sjónarhorn var að ræða í umræðunni, þar
sem lög og reglur um Þjóðskjalasafn voru til viðmiðunar og
gildi upprunareglunnar, en nánar verður rætt um hana síðar.
Stjórnendur stofnana ræddu um húsnæði vinnustaðanna
og fram kom að aðeins einn vinnustaðurinn væri að hluta
til byggður undir starfsemina og allir þrír voru á mörgum
hæðum. Þegar spurt var hvernig landfræðilegu frumgögnin
rúmuðust í húsnæðinu komu breytilegar lýsingar fram eins
- Þekki það ekki.
- Ekki hugmynd.
- Ekki hægt að slá á þau tölu.
- Ekki mikið í umfangi.
- Fjöldi í hundruðum.
- Um 10 þúsund í heimildasafni.
- Mörg hundruð þúsund.
- Um 500 og gögn í gígabætum.
- Um 20.000 – 25.000.
- Um 40.000 teikningar, 3000 skjalakassar.
- Um 50.000 (óvíst um skjalasafn).
- Um 150.000.
- 873.000 [samkvæmt lista].
og; farið væri að þrengja að, húsnæði fyrir gögn í vinnurými
er komið í gott horf, hægt hefur verið að stækka húsnæðið,
stórt svæði er notað fyrir skjalageymslu, það er aðeins dreift
og notaðar leigðar kjallarageymslur og geymsluaðstaðan
fyrir gögnin er „bara hræðileg“. Um geymslur og lögboðna
vottun Þjóðskjalasafns á þeim svöruðu tveir stjórnendur með
óbeinum hætti, einn stjórnandinn sagðist ekki vita til þess að
það hefði verið gert.
Stjórnendur tjáðu sig um framtíðarsýn með landfræðilegu
gögnin í huga. Einn nefndi þörf á þverfaglegu námi á há-
Mynd 1. Aldur landræðilegu frumgagnanna í skjalasöfnum svarenda.
Tafla 3. Textasvör við spurningu um fjölda landfræðilegra gagna á vinnustöðum.