Bókasafnið


Bókasafnið - 01.06.2015, Síða 38

Bókasafnið - 01.06.2015, Síða 38
38 Bókasafnið 39. árg. 2015 tveggja tommu upptökum sem þarf að bjarga frá glötun. Það sem gæti skekkt þessar tölur lítillega er að sumt er búið að yfir- færa á nýrra form og gæti sama myndefnið verið til á til dæmis SP betu og DVC-pro. niðurbrot/eyðilegging Öll hljóð- og myndupptökugögn skemmast nokkuð hratt og sum mjög hratt. Ástandið á hverju gagni og geymsla fer eftir því á hvaða formi upptökurnar eru varðveittar. Lakkplötur (e. lacquer discs) eru efnafræðilega óstöðugar. Þessar upptök- ur þurfa að vera í lagi svo að það sé hægt að koma þeim á stafrænt form. Það þýðir að við þurfum að geyma þær við rétt skilyrði svo þær skemmist ekki. Helstu skemmdir sem gögn geta orðið fyrir eru þessar: bönd geta orðið klístruð (e. sticky shed syndrom), grónir hólkar (e. cylinder efflorescence), sveppir, hamskipti (e. shedding), kristöllun (e. crystalline residue), rangt hulstur eða illa lokað (e. tape pack problem), súrefni (e. oxun), bönd geta krullast (e. curling), niðurbrot bindiefna (e. binder breakdown), vandamál vegna hylkis (e. shell mechanical problems) og fleira. Koma þarf í veg fyrir þessar skemmdir ef það á að vera hægt að spila upptökuna í eins miklum gæðum og mögulegt er (Casey, 2015). Hluti af lakkplötusafni safnadeildar RÚV hefur að einhverju leyti verið yfirfærður á geisladiska og upptökum af mörgum lakkplötum verið bjargað áður en þær skemmdust. En geisladiskar eru líka forgengilegur miðill og viðkvæmur. Til dæmis skilja nælon- hulstur eftir far á geisladiskunum sem gerir það að verkum að erfiðlega gengur að hlusta á þá. Úrelding Allar upptökur sem geymdar eru á áþreifanlegu formi eru að úreldast þar sem tæknin til að lesa merkið (e. signal) sem býr til hljóð og mynd af gagninu hefur færst frá því að lesa upptökur af eldri formum yfir í að lesa stafrænar skrár (Casey, 2015). Nú eru það tölvuforrit sem lesa þessar upptökur. Það verður sífellt dýrara og erfiðara að finna afspilunarbúnað fyrir þessi eldri form og mörg tækjanna eru að verða ófáanleg (Casey, 2015). Það eru nokkur atriði sem Casey (2015) bendir á sem þarf að hafa í huga í þessum efnum og þau eru: • Lok framleiðslu (e. End of manufacturing) • Framboð á markaði líður undir lok (e. End of availa- bility in the commercial marketplace) • Þekking tæknimanna deyr út (e. End bench technician expertise) • Tækin hverfa (e. End of bench technician tools) • Notkun/afspilun banda ómöguleg (e. End of cali- bration and alignments tapes) • Varahlutir og birgðir klárast (e. End of part and supp- lies) • Framboð á markaði klárast (e. End of availabiltiy in the used marketplace) • Sérþekking til spilunar hverfur (e. End of playback expertise) (Casey, 2015, s. 16). Richard Wright, sem er sérfræðingur (á eftirlaunum) í varð- veislu fjölmiðalefnis (e. media preservationist) hjá breska ríkis- útvarpinu BBC (British Broadcasting Corporation) telur að yfir- færslumál myndefnis (e. video) séu enn viðkvæmari en hljóð- efnis og því brýnast að taka á þeim. Hann segir að 75% af því myndefni (e. analogue video) sem var orðið til árið 2006 verði glatað árið 2023 (Casey, 2015) en þá verði ekki lengur hægt að bjarga eldri formum yfir á stafrænt. Margir sérfræðingar benda á að hið ritaða mál er tekið fram yfir hljóð og mynd við björgun menningarverðmæta. Þessi geiri fær engan veginn næga athygli hjá yfirvöldum. Þetta er einstök, fágæt og viðkvæm menningararfleifð sem er dýrt að eiga við þar sem afspilun er jafnvel orðin ómöguleg (Lynch, 2011). Casey (2015) bendir á að margir sérfræðingar telji að það sé mjög skammur tími til stefnu. Eitt er víst að því nær sem dregur lokadagsetningu þeim mun dýrara verður að bjarga þessum verðmætum. Framleiðslu varahluta í afspilunarbúnað hefur verið mikið til lögð niður eða verður hætt á næstu árum og oft er í þeim efnum talað um árið 2023. Hvað er að gerast í yfirfærslumálum? Hjá Hljóð- og myndsafni frönsku þjóðarinnar (Institut national de l´audiovisuel en France) er stefnt að því að hljóð- og mynd- efni upp á eina og hálfa milljón klukkustunda, sem telst vera menningararfleifð, verði komið á stafrænt form árið 2017 (Casey, 2015). Allt hljóð- og myndefni í safni RÚV telst vera menningararfleifð enda er safnið hið eina sinnar tegundar á Íslandi. Gamalt efni sem liggur á að koma á stafrænt form er að glatast. Þá erum við ekki að tala um eingöngu vegna tækja- búnaðar, tíma og sérfræðikunnáttu fólks. Það er heldur ekki hentugt að gögnin liggi hreyfingarlaus í hillum. Þegar hluti af þessum gögnum er notaður og þegar spólað er fram og til baka atriðum sem vara í nokkrar mínútur eða skemur leiðir það til slits í þeim tækjum sem notuð eru. Þá er heldur ekki heppilegt að hreyfa þessi viðkvæmu gögn úr geymslu safns þar sem það getur skemmt þau og ekki gott að flytja þau langa leið án yfirfærslu. Stefnan síðustu misseri hjá safnadeild RÚV hefur verið sú, að ef þarf að nota gagn úr geymslu er best að yfirfæra það á stafrænt form og koma til varðveislu í Kistu. Meginmarkmiðið með því að koma dagskrárefni RÚV á staf- rænt form er tvíhliða. Að uppfylla skylduna um varðveislu dag- skrárefnis til miðlunar og frekari notkunar annars vegar og hins vegar til að geta varðveitt efni inn í framtíðina til frekari aðgengis og yfirfærslu á nýrra form ef þörf krefur. Gabler (2015) telur að sköpun sýndarmiðils (e. virtual media) sé í nafni langtímavarðveislu og að um leið sé búið til aðgengi til fram- tíðar og stuðlað að framtíðaryfirfærslu. Enda fleygir tækninni ört fram og miðlar breytast og úreldast. Það þýðir að við þurf- um alltaf að vera vakandi yfir því að geta geymt efnið á réttu formi og vera viðbúin að uppfæra og yfirfæra. Varðveislan Fjöldi yfirfærslna hljóðs og mynda, dagskárefnis eins og safna- deild RÚV varðveitir, og breytingin sem orðið hefur á þessu

x

Bókasafnið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Bókasafnið
https://timarit.is/publication/245

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.