Bókasafnið - 01.06.2015, Qupperneq 45

45
Bókasafnið 39. árg. 2015
smiðjunni vegna nokkurra stafa er smíða hafi þurft sérstak-
lega og mjög seinlegt reyndist að útvega vestan um haf. En nú
séu stafirnir komnir og sé unnið af fullum krafti að setningu
skrárinnar. Ekki verði á þessu stigi séð hvenær unnt verði að
ljúka umræddum áfanga því að í verki sem þessu þurfi mjög
margs að gæta.
En það æxlaðist þannig að skráin kom aldrei út undir lok
sjöunda áratugar aldarinnar né síðar þrátt fyrir að afrakstur
þessarar vinnu yrði fullsett prentsmiðjuhandrit af hlutanum til
1844. Þeir sem unnu mest að skránni á þessum tíma voru
Pétur Sigurðsson og Ólafur Pálmason. Þeir tveir eru höfundar
að flestum þeim færslum sem eru í skránni í dag. Einnig lögðu
Þórhallur Þorgilsson og Einar G. Pétursson verkinu lið.
Árið 2005 var í Landsbókasafni Íslands – Háskólabókasafni
(Lbs.-Hbs.) byrjað að huga að skránni á ný. Til voru pappírs-
prófarkir af prentsmiðjuhandritinu en árið 1986 mun blýsátr-
inu hafa verið hent í prentsmiðjunni. Þessar prófarkir voru
notaðar til þess að gera skrána að tölvutæku ritvinnsluskjali.
Það var gert þannig að skráin var skönnuð inn í tölvu sem las
síðan yfir textann og sneri honum yfir á rafrænt form. Útkom-
an var síðan leiðrétt og lagfærð og ýmsar breytingar gerðar, til
dæmis stafrófsröð breytt þannig að nú er raðað á skírnarnöfn
í staðinn fyrir föðurnöfn. Að þessari umbreytingu á skránni
komu aðallega þeir Þorleifur Jónsson og sá sem þetta skrifar.
Á þessu stigi kom líka Ólafur Pálmason aftur að verkinu og las
yfir prófarkir. Þessi liðveisla annars aðalhöfundar bókaskrár-
innar var ómetanleg fyrir þessa vinnu.
Eftir að handritið að bókaskránni hafði verið fullunnið í rit-
vinnslu var því að frumkvæði Arnar Hrafnkelssonar sviðsstjóra
á Lbs.-Hbs. varpað yfir á XML form samkvæmt TEI P5 staðlin-
um (e. Text Encoding Initiative). Textinn var merktur með XML
kóða þar sem hver bókfræðifærsla var afmörkuð og upplýs-
ingum úr henni varpað eftir ákveðinni forskrift á ákveðna
staði innan XML trésins samkvæmt staðlinum. En framsetning
skrárinnar í ritvinnsluskjali var með mjög skipulegum hætti og
gerði það kleift að koma gögnunum yfir á XML form með sjálf-
virkri keyrslu. Um þetta verkefni sá Áki G. Karlsson vefstjóri
Lbs.-Hbs.
Í ritvinnsluskjalinu er ritverkum raðað í stafrófsröð á höfund,
það er fornafn Íslendings og kenninafn útlendings, eða á titil
rits ef enginn er höfundurinn. Þessari röðun er haldið í XML
skjalinu. Tilvísanir í ritvinnsluskjali, þar sem vísað er til dæmis í
titla á ritum og önnur nöfn þeirra, hafa verið felldar í burtu en
eru kóðaðar í hverri stakri XML færslu fyrir hvert rit og eru
þannig gerðar leitar- og röðunarbærar. Eftir yfirfærsluna þurfti
að bera saman XML gögnin við útprent af bókaskrá og bæta
við upplýsingum sem eru ekki til staðar á XML formi, til dæmis
útgáfustað, nafni prentara og forleggjara, höfundum við-
prents (texti eftir aðra en aðalhöfund) og setja athugasemdir
á réttan stað. Hér var oftast nær um að ræða upplýsingar sem
var ekki hægt að yfirfæra vélvirkt. Mikil vinna fór í þetta verk.
Meðhöndlun upplýsinganna úr bókaskránni fór fram í XML
forriti sem heitir Oxygen og gögnin eru varðveitt á SVN þjóni,
hinum sama og er notaður í handritaverkefninu, handrit.is.
Stuðst er við ýmsar skrár sem hafa orðið til í fyrrgreindu verk-
efni, til dæmis mannanafnaskrá og staðaskrá.
Þegar úrvinnsla gagnanna í XML var langt komin bjó Georg
Perreiter forritari á Lbs.-Hbs. til vefviðmót fyrir þau. Vefsíðan
var síðan opnuð á slóðinni bokaskra.landsbokasafn.is á tutt-
ugu ára afmæli Landsbókasafns Íslands – Háskólabókasafns
1. desember 2014. Þar er hægt að nálgast upplýsingar um ritin
með því að nota textaleit eða vafra um lista þar sem þeim er
raðað í stafrófsröð eftir titlum, mannanöfnum og fleiru. Einnig
má skoða tölfræði um hvernig bækurnar skiptast eftir árum,
löndum og tungumálum. Heildarfjöldi binda núna er 2.169 en
á næstu mánuðum verður bætt við skrána nokkrum fjölda af
tilskipunum og grafskriftum. Á vef Lbs.-Hbs. er undirsíðan
Bókaeign en þar hafa verið settar inn með myndrænum hætti
skrár yfir bókaeign bæja og sókna á 19. öld sem Jón Árnason
landsbókavörður bað presta og prófasta að taka saman.
Abstract: An Icelandic bibliography to the year 1844:
History and publishing.
On the twentieth anniversary of the National and University
Library of Iceland on December 1st 2014, a website giving
access to the Icelandic bibliography 1534-1844 was launched.
The history of this bibliography can be traced to the middle of
the last century when work began in the National Library of
Iceland on making a bibliographic record of all publications of
Icelandic authors, works of foreign authors printed in
Icelandic and by foreign authors in foreign languages printed
in Iceland. The first part of the bibliography was to cover the
years 1534 to 1844, or the period from the beginning of print-
ing in Iceland to when the printing press was moved from
Viðey to Reykjavík. The intention was to publish the end
results of this work but that plan got delayed. In 2005 work on
the bibliography was resumed in the National and University
Library of Iceland and soon it was decided to digitize it and
make it accessible on the Internet, resulting in a detailed
bibliographic description of all publications from this period
on the website bokaskra.landsbokasafn.is.