Dagblaðið Vísir - DV - 24.03.2015, Blaðsíða 39

Menning 23Vikublað 24.–26. mars 2015
„Eins og einhver hefði
stolið ævisögu minni“
L
ee Proud ólst upp í verka-
mannafjölskyldu í námu-
bænum Easlington í Norður-
Englandi. Hann var unglingur
þegar námuverkamenn fóru í
verkfall og slógust við lögreglu vegna
lokunar kolanámanna. Hann heill-
aðist snemma af dansi og þurfti að
glíma við mótlæti þar sem áhugamál-
ið samræmdist ekki hefðbundnum
hugmyndum samfélagsins um karl-
mennsku. Þrátt fyrir mótlætið flutti
hann til London og gerði dansinn að
ævistarfi sínu. Hljómar kunnuglega?
„Leiðir mínar og Billys Elliot lágu
fyrst saman þegar ég fór aleinn að
sjá myndina um hann í bíó. Ég vissi
ekkert um hana en þegar ég kom út
af myndinni var ég frekar pirraður
því mér fannst eins og einhver hefði
stolið ævisögu minni,“ segir Lee sem
er danshöfundur í íslensku uppsetn-
ingunni á söngleiknum um ballett-
drenginn Billy Elliot í Borgarleikhús-
inu.
Dansaði í fyrstu uppsetningunni
„Þetta er mjög almenn saga, hún tal-
ar ekki bara til þess sem vill verða
dansari, heldur líka þess sem vill
verða besti píparinn, málarinn, leigu-
bílstjórinn, hárgreiðslumaðurinn
eða hvað sem er. Verkið fjallar um
einhvern sem dreymir og eltir þann
draum þrátt fyrir mótlæti. Samfélag-
ið sem Billy kemur úr er í raun mjög
hlýtt og gott en álítur það rangt að
strákar vilji dansa ballett. Honum
finnst hann þurfa að flýja því allt er
honum andsnúið og dansinn er frá-
bær myndlíking fyrir þennan flótta.
Sagan byggir á ævi höfundarins Lees
Hall, en hann þurfti að berjast við
mikið mótlæti í Newcastle til að láta
draum sinn um verða rithöfundur
rætast. En þegar hann ákvað að skrifa
sögu sína fannst honum ekki nógu
áhugavert að láta aðalpersónuna
dreyma um skriftir svo hann breytti
henni í ballettdansara,“ segir Proud.
Fjórum árum eftir að hafa séð
kvikmyndina hjálpaði Lee vini sínum
að sækja um í söngleikjauppsetningu
verksins í London, en endaði á því
að fá sjálfur hlutverkið. Lee starfaði
í sjö ár við upprunalegu sýninguna í
London, fyrst sem dansari og fyrirliði
danshópsins, en eftir þrjú ár var hann
hækkaður í tign í stöðu dansleikstjóra
(e. Resident Choreographer). Í kjöl-
farið aðstoðaði hann við uppsetn-
ingu verksins á Broadway og í Sidney
í Ástralíu.
Barátta og sannleikur
Dansinn í upprunalegu sýningunni
var saminn af Peter Darling en Lee
skrifaði kóreógrafíu sérstaklega fyrir
íslensku uppsetninguna. En hverju
vildi hann ná fram með dansinum í
verkinu? „Dansinn í þessari sýningu
þarf að mála margar ólíkar myndir.
Þetta snýst ekki bara um að gera
strákinn að háklassa dansara, heldur
er stöðugt eitthvað í gangi þegar tón-
listin hljómar. Það er allt nákvæm-
lega kóreógrafað: hvernig leikararn-
ir ganga um, setjast niður og standa
upp,“ segir Proud. „Í þessu verki þurf-
um við að nota allt róf dansins. Maður
þarf að fá mennina til þess að dansa
án þess að þeir líti út eins og hefð-
bundnir söngleikjadansarar. Þetta á
að vera dálítið kersknislegt og jafnvel
kjánalegt, en við viljum samt ekki að
fólk hlæi af vitlausri ástæðu. Það eru
allir dansandi, en svo verður Billy að
bera greinilega af. Þegar hann birtist
verður maður að gleyma að allir hinir
séu að dansa.“
Þrátt fyrir að sagan fjalli um baráttu
einstaklings fyrir því að drauma sína
rætast móta sagnfræðilegu atburðirn-
ir í bakgrunni sjónarsviðið. Sagan ger-
ist í miðju verkfalli námuverkamanna
sem mótmæltu ákvörðun ríkisstjórn-
ar Margaret Thatcher um að loka fjöl-
mörgum kolanámum í landinu. Valið
sem faðir Billys stendur frammi fyrir
þegar peningarnir þrjóta og inntöku-
próf sonarins nálgast, er að gerast
verkfallsbrjótur eða geta ekki aðstoð-
að soninn. Proud segist tala við leikar-
ana um verkfallið, stjórnmálin og til-
finningar námuverkamannanna. „Ég
útskýri samhengið fyrir þeim svo þeir
geti dansað og hreyft sig af ástríðu
og „agressjón“, þannig að hreyfingin
komi raunverulega frá einhverjum
stað baráttu og sannleika. Kóreógraf-
ían er að mjög miklu leyti byggð á
þessum harða raunveruleika, fólk
verður að upplifa hættuna og finna að
allt sé í húfi fyrir þessa menn,“ segir
Lee fjölmörg dansatriðin sína
Söngleikir eru hámenningarlegir
„Þessi sýning snýst um að segja sögu
í gegnum hreyfingarnar. Hver einasta
hreyfing hefur tilgang,“ segir Proud.
Þetta segir hann vera helsta mun-
inn á þessari sýningu og Mary Popp-
ins sem hann kóreógrafaði á síðasta
leikári. Þar séu byggð upp atriði sem
eru magnað sjónarspil en hafi fyrst og
fremst haft skemmtanagildi.
En af hverju telur hann að fólk
hrífist, hér jafnt sem annars staðar,
að söngleikjaforminu? „Því þetta er
fantasía. Ef persóna í söngleik getur
ekki tjáð sig í orðum þá syngur hún, og
ef hún getur ekki tjáð í söng þá dans-
ar hún. Áhorfendur hafa gaman af því
að horfa á fólk sem er virkilega gott í
því sem það gerir, með fallegar raddir
og er góðir dansarar. Ef verkið er virki-
lega vel skrifað, þá á fólk aftur á móti
ekki að taka eftir dansinum, hann á
bara að magna upplifun áhorfenda.
Söngleikir eru ekki lengur dónalegt
orð, sérstaklega í Bandaríkjunum og
Bretlandi. Þeir eru mun meira metnir
en margir halda. Sýning eins og Billy
Elliot er uppfull af klassískum dansi
og nútímadansi. Þetta er líka pólitískt
leikhús, menntun í gegnum leikhús,
hefðbundinn Broadway-stíll, agit-
prop-leikhús. Það hefur allt með sér
og er í raun alveg hámenningarlegt.“ n
n Proud er danshöfundur íslenskrar uppsetningar á Billy Elliot n Dansinn málar myndir
Kristján Guðjónsson
kristjan@dv.is
„Þegar ég
kom út af
myndinni var ég
frekar pirraður
því mér fannst
eins og einhver
hefði stolið
ævisögu minni
Hinn raunverulegi
Billy Elliot Lee Proud
danshöfundur segist
hafa átt svipaða ævi
og Billy Elliot og hafi
því djúpan skilning á
sögunni. MynD SiGtryGGur Ari
upp á líf og dauða Hörð átök óeirðalög-
reglu og námuverkamanna í verkfalli eru
tjáð í dansi í Billy Elliot.
Lakkað smeLLuparket • 30 ára ábyrgð
Parket & gólf • Ármúla 32, 108 Reykjavík • S: 5681888 • parketoggolf.is
Verð: 9.060 kr. m²
Nú á tilboðsverði: 6.342 kr. m²
Hágæða
PlankaParket
- eik Sauvage
einstakt tilboð
-30% afsláttur
ATH TAkmArkAð mAgn Parket og gólf