Dagblaðið Vísir - DV - 12.06.2015, Blaðsíða 22

Helgarblað 12.–15. júní 201522 Umræða
Á
fjórða áratug síðustu ald­
ar starfaði Flokkur þjóðern­
issinna hér á landi og hafði
þórshamarinn eða hakakross­
inn að merki sínu. Þrátt fyrir
að flokkur þessi væri býsna áberandi
fékk hann ekki kjörinn alþingismann
eða bæjarfulltrúa. Hins vegar að­
hylltist nokkur fjöldi ungra manna
stefnu flokksins og félagsstarfsemi
hans var býsna lífleg um tíma. Fyr­
irmyndir flokksins voru um margt
fengnar frá þýskum þjóðernissósíal­
istum, en er lýðum varð kunnugt um
grimmdaræði þeirra hurfu flestir ís­
lenskir áhangendur þjóðernissósíal­
ismans frá stefnunni. Þó ekki allir.
Ekki „allsnotur“ stefnuskrá
Í júlí 1976 átti Vísir viðtal við Helga S.
Jónsson, kaupmann í Keflavík, sem
verið hafði einn af leiðtogum flokks
íslenskra þjóðernissinna. Hann sagði
starf þeirra hafa byrjað árið 1933, en
fyrsta eintak af blaðinu „Ákæran“
kom út það ár. Útgáfa blaðsins var
liður í uppreisn þjóðernissinna gegn
Gísla í Ási sem gaf út „Íslenska endur­
reisn“, en það blað var að áliti Helga
„hálfgert íhaldsblað“. Um það fórust
Helga svo orð: „Gísli vildi leiða okk­
ur undir íhaldið og að við yrðum bar­
áttusveit fyrir Sjálfstæðisflokkinn. Því
var ég á móti. Við vildum hafa okk­
ar eigin sjónarmið og höfðum þau.
Þess vegna héldum við áfram að gera
flokk sem síðar varð Flokkur þjóð­
ernissinna.“ Helgi sagði þá hafa feng­
ið „marga ágætismenn“ með sér og
hann hafi sjálfur verið útnefndur „for­
inginn“.
Þeir bjuggu til sína eigin stefnu­
skrá sem ekki þótti „allsnotur“. Þar
sagði meðal annars: „Vér ákærum
ranglæti, svik og kúgun sem þjóðin er
beitt af þeim sem hafa forráð hennar.
Vér ákærum landráðamenn og föð­
urlandssvikara þá sem undir grímu
„sjálfstæðis“ selja sjálfstæði þjóðar­
innar í hendur erlends ríkis. Vér
ákærum alla núverandi stjórnmála­
flokka og allar stéttaæsingar á kostn­
að þjóðarinnar. Dómstóll vor er ís­
lenska þjóðin, vitnin sem vér leiðum
er ríkjandi ástand.“
Flokkurinn bauð þrisvar sinnum
fram og í öll skiptin var Helgi sjálfur
frambjóðandi. Eða eins og hann orð­
aði það við blaðamann: „Sjálfur féll
ég eins og skata svo þú hefur hér fyrir
framan þig þrífallinn frambjóðanda.“
Helgi sagði sjálfstæðismenn hafa ótt­
ast mjög að missa fylgi ungs fólks
yfir til þjóðernissinna, en unga fólk­
ið hefði þó skilað „sér flest aftur heim
til föðurhúsanna“. Sjálfur gekk Helgi
síðar til liðs við Sjálfstæðisflokkinn,
en bætti við: „... þrátt fyrir það hef ég
ekkert aflagt af minni trú“.
„Menn vilja láta rassskella sig“
Helgi var nokkrum sinnum tekinn til
fanga af Bretum á stríðsárunum og
fékk að kynnnast „þriðju gráðu yfir­
heyrslum“ eins og hann orðaði það
sjálfur. Hann kvaðst þess fullviss að
Flokkur þjóðernissinna hefði vaxið
hefði styrjöldin ekki skollið á.
En hver var stefna flokksins? Helgi
svaraði því svo til að markmiðið hefði
verið að ná öllum völdum: „Hina
stjórnmálaflokkana hefðum við af­
skrifað. Bannað þá einhvern veginn.
Sérstaklega hefði þetta gilt um komm­
únista sem ég tala ekki um af neinni
virðingu. Kratar og framsóknarmenn
eru meiningarlausir og skoðanalaus­
ir.“ Að sama skapi hefði hann viljað
afnema almennar kosningar og sagði
svo: „Það þarf aga. Menn vilja láta
rassskella sig. Fólk vill að það sé ein­
hver sem virkilega ræður.“
Þrátt fyrir ýmsar hliðstæður ís­
lenskra þjóðernissinna við flokk
þýskra þjóðernissósíalista voru engin
formleg tengsl þarna á milli og um
það fórust Helga svo orð: „Við höfðum
vissa aðdáun á því hvað þýsk þjóðern­
isstefna gat gert. En þjóðernisstefna
hlýtur að mótast á sínum stað. Við
getum ekki flutt út þjóðernisstefnu
og ekki flytjum við þýska nasismann
hingað.“ Þeir vildu því byggja upp ís­
lenska þjóðernisstefnu, enda hefði
þýski þjóðernissósíalisminn ekki ver­
ið „útflutningsvara“. Flokkur þjóðern­
issinna var að þessu leyti gerólíkur ís­
lenska kommúnistaflokknum, sem
tók við fyrirskipunum frá Moskvu.
Aðdáun á foringjanum
Aftur á móti dáðust íslenskir þjóðern­
issinnar mjög að Adolf Hitler. Um það
fórust Helga svo orð: „... ég hafði trú á
Adolf og ég hafði trú á nasismanum.
Við vorum að reyna að taka viss atriði
úr þeirra stefnuskrá og þýða. En ým­
islegt annað reyndum við að sigta frá.
Við höfðum til dæmis ekki neitt að
gera með gyðingahatur.“ Þórshamar­
inn eða hakakrossinn var annað sem
tengdi þessar tvær hreyfingar saman.
Um það fórust Helga svo orð: „Haka­
krossinn í fána okkar hafa ýmsir tek­
ið sem sönnun á skyldleika okkar
við nasisma. Hakakrossinn er ham­
ar guðsins Þórs og hefur einnig verið
nefndur Mjölnir. Hann átti að minna
á Indó­germanismann. Hann er gam­
alt germanskt merki og það varð til
þess að við tókum hann upp.“
Samkvæmt kenningum þjóðern­
issósíalismans var hvíti kynstofninn
flokkaður sem æðri öðrum kynþátt­
um. Hvaða skoðun höfðu íslensk­
ir þjóðernissinnar á þeim kenning­
um? Helgi sagði um það mál: „Þú
getur ekki tekið slava og gert hann
að Íslendingi og Íslendingur getur
ekki orðið gyðingur. Ég tel að þess­
um þjóðflokkum sé ýmislegt eðlislægt
sem öðrum er ekki. Sjálfur er til dæm­
is Keflvíkingur ættaður af Vestfjörð­
um ... Íslendingar eru ekki hreinir arí­
ar. Þeir eru írskir blendingjar. Nema á
Austfjörðum er mikið um frönsk áhrif.
Þangað kom mikið af frönskum dugg­
um og skútum. Þær hafa verið ýmsar
lauslátar eins og nú. En hér á Suðvest­
urlandi er blandan ekki mikil.“
Slegist við „kommúnistaskratt-
ana“
Helgi sagði það hafa verið „mikið fjör
á þessum árum. Fullt af fundum og
látum. Ég segi ekki að við höfum ver­
ið neinir sérstakir postular, en það
var mörkuð ný leið“. Einn eftirminni­
legasti slagurinn hefði verið háður á
1. maí árið 1938. Grípum niður í frá­
sögn Helga: „Við vorum í göngu í grá­
um skyrtum og vorum að fara inn
Hverfisgötu. Kommúnistaskrattarnir
voru að fara niður Laugaveginn. Allt
var stillt þar til við fórum upp Frakka­
stíg og lentum í miðri göngu hinna.
Allt leystist upp í logandi slagsmál
og riðluðust fylkingar þeirra. Okkur
tókst að koma okkar fylkingu í gott
horf. Niður Laugaveginn komum við
síðan í skipulegri göngu með íslenska
fánann og hakakrossfánann í farar­
broddi.“ Að þessum bardaga lokn­
um héldu þjóðernissinar geysifjöl­
mennan fund í Barnaskólaportinu
og kommúnistar reyndu að hleypa
fundinum upp en voru „selfluttir
brott af hraustum mönnum,“ eins og
Helgi orðaði það.
Missti aldrei trúna
Helgi var einn örfárra Íslendinga
sem aldrei missti trúna á hug­
myndafræði þjóðernissósíalismans.
Hann kvaðst ekki sjá eftir því að hafa
starfað með Flokki þjóðernissinna
þrátt fyrir allt sem komið hefði í ljós
um grimmdaræði Hitlers og sagði:
„Ég er sami nasistinn og ég var og
verð það áfram. Maður verður nefni­
lega að hafa einhverja stefnu, ein­
hvern farveg í tilverunni. Það er ekki
nóg að hafa einhverja hentistefnu og
Moggann til að vitna í. Það verður að
vera eitthvað sterkt til grundvallar.“
Hann taldi þjóðernisstefnuna
eiga mikið erindi við samtímann
á ofanverðum áttunda áratugnum
og sagði alþjóðahyggju þess tíma
ekki kunna góðri lukku að stýra.
Menn gætu ekki snúið sér bara eft­
ir því sem gerðist úti í hinum stóra
heimi. Lokaorð Helga voru svofelld:
„Ef við viljum lifa hamingjusömu lífi
verðum við að byggja á þjóðlegum
grunni.“ n
V A R M A D Æ L U R
19 dBA
*Við ábyrgjumst lægsta eða sama verð og sambærileg
varmadæla frá öðrum söluaðilum. Smiðjuvegur 70 - gulgata - 200 Kópavogur
Gæði, þjónusta og gott verð.
Hámarks orkusparnaður.
sen
dum
frÍ
tt
Út
Á l
and
*
Helgi S. Jónsson í viðtali við Vísi árið 1976
Helgi S. Jónsson kaupmaður í
Keflavík „Hann kvaðst þess fullviss að
Flokkur þjóðernissinna hefði vaxið hefði
styrjöldin ekki skollið á.“
Missti aldrei trúna „Það er ekki nóg að hafa einhverja hentistefnu.“
„Ég er sami nasistinn
og ég var“ Aðdáun á Hitler Helgi skoðar mynd af Hitler sem hann
hafði mikla
trú á.
Björn Jón Bragason
bjornjon@dv.is
Fréttir úr fortíð