Dagblaðið Vísir - DV - 12.06.2015, Blaðsíða 40

Helgarblað 12.–15. júní 201532 Fólk Viðtal
M
ér fannst eins og það hlyti
að vera einhver ástæða
fyrir þessu öllu, að mitt
hlutverk væri að nota
mína reynslu til að hjálpa
öðrum. Fyrir sjö árum greindist ég
svo með krabbamein, sem var mik-
ið sjokk. Ég var mjög heppin því
krabbinn fannst á frumstigi. Það
er minn lottóvinningur í þessu lífi.
Krabbameinið var ákveðinn vendi-
punktur í mínu lífi. Ég ákvað strax
að láta það ekki draga mig til dauða
og hætta að bíða með að gera eitt-
hvað, fór í Aflið og hóf að vinna með
konum þar,“ segir Jóhanna Guðný
Birnudóttir, betur þekkt sem Jokka,
sem starfar sem ráðgjafi hjá Aflinu,
samtökum gegn kynferðis- og heim-
ilisofbeldi á Akureyri.
Margir gerendur
Jokka þekkir sjálf afleiðingar kyn-
ferðisofbeldis. Hún var misnot-
uð sem barn frá tveggja til níu ára
aldurs og aftur á unglingsárunum
af fleiri en einum aðilum. Einnig
var henni nauðgað þegar hún var
tvítug. Hún fagnar aukinni umræðu
um kynferðisbrot og vonast til þess
að byltingin í Facebook-hópnum
Beauty Tips verði til þess að ná fram
alvöru breytingum til frambúðar.
„Ég vona það svo sannarlega og mér
sýnist það. Ef við skoðum einelti þá
var það orð ekki til fyrir 20 árum. Þá
var bara talað um stríðni og óþæga
krakka. Í dag vita allir hvað einelti
er og eineltisteymi eru alls staðar.
Af hverju er ekki hægt að hafa það
sama með kynferðisbrot? Að hafa
allt uppi á borðum svo barn geti
komið fram og sagt að það hafi lent í
kynferðisbroti? Það er svo mikilvægt
að geta sagt frá og skilað skömminni
en fyrir hvern einn sem stígur fram
og segir sína sögu þá stíga aðrir
tveir fram í kjölfarið, sem er svolítið
sterkt. Það er greinilega mikil þörf
í samfélaginu til að tala sem er dá-
samlegt því það heilar sálina.“
Konur misnota líka
Jokka vonast til þess að karlar feti nú
í fóspor kvennanna á Beauty Tips
og opni á sína reynslu. „Samkvæmt
rannsóknum verður ein af hverjum
fjórum stelpum fyrir kynferðisbroti
og einn af hverjum sex strákum.
Hvar eru strákarnir? Það er enn-
þá erfiðara fyrir þá að stíga fram og
það er samfélagið sjálft sem veldur.
Við sjáum það vel þegar við lesum
„komment“ og fréttir þar sem sagt
er frá karlkyns kennara sem misnot-
aði kvenkyns nemanda. Ef kennar-
inn er kona en þolandinn dreng-
ur er talað um ástarsamband. Svo
keppast „virkir í athugasemdum“
um að öfundast út í drenginn. Kon-
ur eru líka gerendur, þær beita kyn-
ferðis-, heimilis- og andlegu ofbeldi
ekkert síður en karlar.“
Bældi minningarnar
Jokka ólst upp í sveit í Eyjafirði en
hefur aðallega búið á Akureyri. Hún
segir æskuna hafa verið erfiða. Hún
hafi hvergi passað inn og aldrei upp-
lifað sig eina af hóp og upplifi það
jafnvel ekki enn í dag. „Ég var alltaf
öðruvísi. Sem krakki leið mér best
úti í horni með bók þar sem enginn
tók eftir mér,“ segir Jokka sem var
send til sálfræðings 15 ára. „Ég var
hjá honum í tvö ár áður en ég fór að
tala um það sem hafði gerst. Ég hafði
bælt það allt niður og mundi ekkert
fyrr en ég var að verða 17 ára. Þá fer
ég að fá endurlit, bæði í svefni og
vöku, og smám saman rifjast þetta
upp fyrir mér. Það var ótrúlega erfitt.
Ég man eftir að vakna grátandi upp
úr svefni nótt eftir nótt,“ segir Jokka
sem vonast til þess að öll minn-
ingarbrotin séu komin fram. „En ég
veit það ekki. Ég fékk síðasta „flash-
back-ið“ í fyrra. Kannski verða þau
að koma alla ævi. Stundum er nóg
fyrir mig að finna ákveðna lykt, heyra
eitthvert hljóð, orð eða tón. Munur-
inn á endurlitunum í dag og fyrir
fimm árum er að áður leið mér öm-
urlega þegar þegar gerðist en í dag
get ég tekið endurlitið, hugsað með
mér; já ok, þetta var svona og sleppt
því. Ég er hætt að láta þetta brjóta
mig og það finnst mér magnað.“
Hrædd við allt
Jokka varð móðir þegar hún var
tvítug en sonurinn ólst upp hjá
pabba sínum. „Ég gerði það fyrir
hann af því að ég sá að ég gat ekki
séð um hann. Ég varð fyrir ofboðs-
legum fordómum fyrir vikið og finn
fyrir þeim ennþá en ég gerði það
sem ég taldi vera best fyrir hann.
Við vorum alltaf í sambandi, þar
til hann flutti fjögurra ára til Dan-
merkur. Þetta er einstakur drengur
sem er 24 ára og í háskóla í Álaborg
í dag. Við erum mjög góðir vin-
ir og með sama húmorinn. Hann
er yndislegur og er að gera mig að
ömmu í haust,“ segir hún og brosir
og bætir við að hún eigi einnig tvær
dætur, 14 ára og 17 ára, auk þess að
hafa átt tvær stjúpdætur í sjö ár sem
munu ávallt fylgja henni. „Ég var
miklu tilbúnari þegar ég eignað-
ist dæturnar en hafði um leið mik-
ið samviskubit yfir því að hafa ekki
strákinn minn hjá mér líka. Ég bara
kunni ekki neitt og var allt í einu
komin með barn með mér heim
sem er gríðarleg ábyrgð. Ég var svo
hrædd við allt, hrædd við ábyrgð,
hrædd við lífið og hrædd við að
brjóta á börnunum. Sérstaklega
fannst mér erfitt að skipta um bleiu
á stráknum mínum. Ég var svo
hrædd um að gera eitthvað rangt.“
Lífið hrundi
Þegar strákurinn var sex mánaða var
Jokku nauðgað. „Þá hrundi lífið. Ég
missti nánast vitið á þessum tíma-
punkti og föðurfjölskyldan tók strák-
inn að sér. Ég fór í svona „zombie-
mót“. Þetta var manneskja sem ég
þekkti og treysti og ég þorði ekki að
kæra. Einhvern veginn taldi ég mér
sjálfri trú um að þetta hefði verið mér
að kenna, eins og allt annað sem ég
hafði lent í. Það sást ekkert á mér,
engir áverkar, ekkert. Þess vegna taldi
ég að ég hefði ekkert til að kvarta yfir.
Á þessum tímapunkti var ég að vinna
í sjálfsvinnunni með Stígamótum til
að vinna úr reynslunni úr æsku og
fannst ég því hafa átt að vita betur. Í
stað þess að fá hjálp þagði ég og hætti
hjá samtökunum. Ég gat ekki meira
og lokaði mig af og svaraði hvorki
síma né dyrabjöllu. Minningin um
þennan tíma er bara myrkur. Ég hafði
ekki haft neinn áhuga á að lifa fyrr en
strákurinn fæddist því þá fannst mér
ég verða að vera til staðar fyrir hann
en eftir þetta missti ég alla stjórn. Ég
þorði samt ekki að enda þetta en ég
þorði ekki heldur að lifa. Ég hitti sál-
fræðing daglega sem skipulagði fyrir
mig næsta dag svo ég kæmist af. Svo
hitti ég geðlækni sem hló að mér. Af
hverju veit ég ekki, kannski fannst
honum fyndið hvað ég var óheppin
eða hvað ég var mikill aumingi. En
þegar hann hló varð ég reið og not-
aði þessa reiði til að fara heim og
pakka niður og flytja suður. Þegar
ég kom þangað fór ég á sjúkrahúsið
og vildi fá að tala við sálfræðing. Ég
fékk að ræða við konu sem ég úthellti
mig yfir. Hún horfði á mig og spurði
hvað ég vildi eiginlega að hún gerði.
Ég þakkaði pent fyrir og fór beint
heim og skrifaði og skrifaði. Ég sá
þessa konu aldrei aftur,“ segir hún en
úr skrifunum urðu tvær ljóðabækur
byggðar á hennar reynslu.
Læknar neituðu að hlusta
Hún segir ofbeldið hafa haft mik-
il áhrif á hennar líf. „Maður byrj-
aði snemma að drekka og reykja
og ég flutti snemma að heiman.
Þetta hafði líka þau áhrif að ég fór
ekki í meira nám. Ég hafði aldrei
einbeitingu eða ró í hjartanu til að
læra. Svo hef ég átt mjög erfitt með
tengslamyndun við annað fólk. Ég
á mjög erfitt með að treysta og hef
átt erfitt með að standa með sjálfri
mér. Það sem gerist fyrir sálina hef-
ur áhrif á líkamann og strax á ung-
lingsárunum fór ég að finna fyrir
stoðkerfisverkjum, móðurlífsverkj-
um, meltingarvandamálum, óút-
skýrðum verkjum og hjartsláttar-
truflunum og ofþyngd. Þegar ég var
15 ára heyrði ég að það væri ljótt að
vera feitur og þá fór ég að borða. Ég
fitnaði um 10 kíló það sumar. Svo
fékk ég að heyra að ég væri með svo
fallegar mjaðmir og þá skildi ég að
þetta var allt mér að kenna. Ég hef
gengið á milli lækna. Samt spurði
mig aldrei neinn af hverju mér liði
svona. Ef ég reyndi að tala við lækn-
ana vildu þeir alls ekki heyra það
sem ég hafði að segja. Ég vildi vita,
þar sem ég hafði verið svo lítil þegar
þetta gerðist, hvort eitthvað hefði
kannski skemmst, en þeir neituðu
að hlusta og bönnuðu mér að tala
um þetta. Skjólstæðingar okkar á
Aflinu tala líka um þetta skilnings-
leysi, þeir hafi reynt að segja frá en
ekki fengið tækifærið né eyra til að
hlusta.“
Gerendur eiga fjölskyldu
Pistill Jokku, sem birtist í Pressunni
í vikunni, hefur vakið athygli en þar
lýsti hún meðal annars áhyggjum
sínum af því að í aukinni umræðu
sé hætta á að gerendur verði í kjöl-
farið krossfestir á kommentakerf-
um vefmiðla og þori því síður að
Jokka Birnudóttir
ráðgjafi hjá Aflinu, var
misnotuð í æsku og
nauðgað á fullorðinsaldri.
Indíana Ása Hreinsdóttir
settist niður með Jokku
og ræddi um erfiða æsk-
una, afleiðingar ofbeld-
isins, soninn sem hún
ól ekki upp, batann og
tilfinningarnar gagnvart
gerandanum sem hún
segir geta verið flóknar.
Bældi niður minningarnar
Indíana Ása Hreinsdóttir
indiana@dv.is
„Stundum er nóg fyrir mig
að finna ákveðna lykt,
heyra eitthvert hljóð, orð eða tón