Lystræninginn - 01.03.1977, Qupperneq 19

UM STÖÐU LJÖÐSINS
Það hlýt-ur Svallt að liggja i hlutarins
eðli að úng skáld séu vond skáld Þvi
séu úng skáld ekki vond skáld hafa þau
ekkert fram að færa.
En hvar standa íslensk úngskáld?
Eru þau vond skáld, eða listaskáld á
troðinni braut?
Til að svara spurníngunni verður að lita
nokkuð aftur. Allt frá striðslokum hefur
staðið yfir kalt strið um islenska ljéða-
gerð. Hefðarunnendur hafa ráðist gegn
hverri nýbreytni í nafni „félksins i
landinu”, sem sagt er að vilji sitt enda-
rim, stuðlarim, hrínghendur, afhendur
og ferskeytlur’. Efnið er aukaatriði.
Þessi formgerðarrýni varð til þess að
"atémskáldin" svokölluðu döguðu upp sem
nátttröll, preyttir, misskildir, miðaldra
menn.
Nú skyldi einhver ætla að undirritaður
sjái framá eilífðarmyrkur islenskrar
ljéðagerðar, þvi fer fjarri.
„Atémskáldin" voru ekki endalokin (eins-
og andstæðíngar peirra vildu vera láta).
Þeir sem á eftir koma voru i senn óháð-
ari formbyltingum og höfðu numið af
þeim.
Öngskáldin 1 lok sjötta áratugsins höfðu
tvöfalda hefð, þá aldagömlu og tæplega
tveggja áratuga „hefð" formbyltínga-
manna. Þeir gátu þvi éhræddir beitt am-
boðum beggja. í þvi sambandi vil ég geta
þriggja skálda, Ara Jésefssonar, Dags og
Þorsteins frá Hamri. Allir þrir hafa þeir
sameinað gamalt og nýtt, látið formrýni
lönd og leið, formið skal hæfa efninu
ekki efnið forminu.
En nú eykst vandinn, hvar eru þeir svan-
ir sem okkur sýngja? Mig grunar jafnvel
að framantaldir frumbýlingar séu farnir
að eignast afkomendur, þé án þess að
vilja eiga hlut að þeim getnaði.
Nýr skéli er getinn, amboðin fyrir hendi
og úngskáld geta náð sér i ljá brýndan.
Satt að segja er ég orðinn þreyttur á að
biða þess að sjá ljéð sem ekki er berg-
mál. Þé ber þess að geta að til eru
undantekníngar, þé varla sé nema ein,
þar á ég við Megas. Vandinn er hinsveg-
ar sá að Megas er ekki ljéðskáld, heldur
lagasmiður og textahöfundur, orð og ténn
eru honum eitt og hið sama. Ef til vill
er þaðan sem nýjúng islenskrar Ijéðlist-
ar kemur? Eða er ekki okkar „þjéðfélag"
háðara mynd og hljémi en bék?
Þá loksins er komið að kjarna málsins,
sé siðasta vörn'ljéðsins hljémplatan
eða imbakassinn, gerist erfiðara nýjum
röddum.
An þess að vilja gerast viðkvæmirr er það
min skoðun að ljéðið þrauki, einsog það
hefur þreytt þorrann og géuna. Einhvern-
timann kemur einmánuður.
Þá er best að hugsa sér til hreyfíngs.
GEIRLAUGUR MAGNÚSSON
LEIF PANDURO
I janúar sl féllu tveir snillingar i val-
inn, djasspianistinn ameriski Erroll
Garner og danski rithöfundurinn Leif
Panduro. Þeir urðu báðir 53 ára.
Panduro var vinsæll rithöfundur í Dan-
mörku og áttu sjénvarpsleikrit hans ekki
minnstan þátt i þvi. Fyrsta skáldsaga
hans kom út árið 1953 en áður hafði hann
skrifað smásögur og útvarpsleikrit.
Rikisútvarpið hefur flutt mörg af leik-
ritum Panduros og er sjénvarpsleikrit
hans, Adam, flestum minnisstætt sem á
horfðu. Ein skáldsagna hans, Heimur Dan-
iels, hefur komið út á islensku.
I bestu skáldsögum sinum lýsir Panduro
étta og öryggisleysi smáborgarans Í hinu
stagbætta auðfélagi sésíaldemókratismans.
Vörn hins hrjáða lifsfirrta þegns er
lifsfléttinn; unglingurinn neitar að
verða fullorðinn og sá fullorðni flýr á
náðir geðveikinnar„ Læknarnir standa
ráðþrota þvi eina lækningin er sú sem
þeir geta ekki veitt; afnám meinsemdar-
innar sem er hið brenglaða neysluþjéð-
félag. í siðari békum Panduros bjargast
kerfisþrællinn oft frá lifstémi sinu við
kynni af æskufélki i uppreisn gegn þjéð-
félaginu. Von er um nýtt og betra lif en
Panduro gefur engin svör. Hann er ekki
baráttumaður heldur skýrslugerðarmaður „
En skýrslur hans eru ritaðar af mikilli
snilli, leiftrandi húmor og sýna vel
hugarheim þess félks er hann þekkti
best, smáborgara neysluþjéðfélagsins.
vaffell
19