Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.06.1985, Blaðsíða 10

HERDÍS ALFREÐSDÓ7TIR, skurðhjúkrunarfræöingur
BRUNAR
Meðferð og hjúkrun á skurðstofu
Orðin bruni og brunasjúklingur kalla fram sterk tilfinningaáhrif og valda óhug. Brunasjúklingur
verður fyrir miklu óláni sem fylgir mikið sálrœnt álag og þjáning. Ýmsar breytingar eiga sér stað
sem aldrei verða bœttar að fullu og einstaklingurinn verður að sœtta sig við breytta líkamsímynd og
jafnvel lífshætti. Brunaslys hafa sennilega fylgt manninum frá því að eldurinn var uppgötvaður, og
fólk þekkti ýmsar aðferðir til að meðhöndla brunasár, svo sem kælingu. Á síðari árum hefur hins
vegar orðið mikil framför í meðferð á stórum brunum, það er útbreiddum II. og III. stigs brunum.
Fyrr á árum dó þetta fólk oft vegna þeirra fylgikvilla sem voru samfara brunasárum.
Mér hefur ætíð fundist hvað erfiðast í starfi á skurðstofu að taka þátt í meðferð brunasjúklinga.
Petta eru einstaklingar sem eru í fullu fjöri, en er fyrirvaralaust kippt út úr eðlilegu lífi og inn í
þjáningar, kvíða og vonleysi. Stundum má eftir á segja að hœgt hefði verið að afstýra óhappinu, og
þvífylgir oft sektarkennd og samviskubit, einkum ef um er að ræða ung börn sem orðið hafa fyrir
slysi vegna gáleysis foreldra, en stór hluti brunasjúklinga eru börn undir skólaaldri.9
Brunasjúklingur á allt sitt undir hjúkrunarfólki. Pví eru þessir sjúklingar oft erfiðir, því þeir þurfa
mikla líkamlega aðhlynningu, auk þess sem þeir þarfa stöðuga hvatningu. Pessir sjúklingar koma
aftur og aftur á skurðstofu og því tel ég að við sem þar vinnum þurfum að taka virkan þátt í meðferð
og örlögum þessa fólks. Framtíð þess er mikið undir því komin hvernig tekst með meðferð þá sem
veitt er í aðgerð. Til að hjúkrun á skurðstofu verði markviss og persónuleg þá þurfum við að þekkja
hvað gerist þegar brunasár myndast og hvernig líkamsstarfsemin breytist, en ekki aðeins einblína á.
útlit sára og nauðsynleg verkfæri.
Húðin og starfsemi hennar
Til að gera sér grein fyrir því hver
skaði brenndrar húðar er, er nauð-
synlegt að þekkja eðli heilbrigðrar
húðar og starfsemi hennar.
Húðin er stærsta líffæri líkamans,
og hefur mun víðtækara hlutverk
en það að vera sterk yfirborðshlíf
líkamans. Húðin skiptist í yfirhúð
(,,epidermis“) og undirhúð
(,,dermis“). Yfirhúð er án æða og
mjög þunn. Undirhúð er hins vegar
mun þykkari og er í raun hið eigin-
lega líffæri. Þykktin er mismunandi,
þynnst á augnlokum og þykkust á
baki. Þetta húðlag er bandvefur
með æðum og hefur ákveðið hlut-
verk í viðhaldi og eðlilegri líkams-
starfsemi. í þessu húðlagi eru hár-
sekkir, taugaendar og svita- og fitu-
kirtlar. Taugaendar þessir skynja
sársauka og hitastig. Eyðilegging
eða skemmd á þessu húðlagi leiðir
til skertrar starfsemi þessara sér-
hæfðu taugaenda. Það verður ekk-
ert sársaukaskyn á svæði með djúp-
an bruna og það tapast einnig
snertitilfinning, en það getur mjög
aukið á andlegt álag sjúklingsins.6
Eitt mikilvægasta hlutverk húðar-
innar er vörn gegn sýkingum, þ. e. í
húðinni er líkamleg vörn sem held-
ur bakteríum og öðrum örverum
frá. Jafnframt virðist húðin hafa
bakteríudrepandi áhrif, þ. e. hún
grandar bakteríum sem í litlum
mæli komast inn í hana. Bygging
húðarinnar kernur í veg fyrir
vökvatap, sem er mikilvægt til að
hindra þurrk og hjálpar til við að
viðhalda því nákvæma jafnvægi í
vökvabúskap sem líkaminn þarfn-
ast. Líkamshita er stjórnað með því
að auka eða minnka útgufun um
svitakirtla. Húðin er mikilvægt
skynjunarlíffæri. Taugaendar bera
boð sem segja til um hvort áreiti er
létt snerting, þrýstingur, óþægilegt,
heitt eða kalt. Fitukirtlar sjá húð-
inni fyrir fitu sem mýkir og smyr og
ver hana þar með. D-vítamín er
framleitt fyrir áhrif sólarljóss. Fag-
urfræðilegt hlutverk er augljóst.
Húðin er það líffæri okkar sem að
umhverfinu snýr og ber með sér
einkenni okkar.
Við bruna eyðileggjast eða skadd-
ast þessir eiginleikar húðarinnar
mismikið eftir eðli áverkans.
Hversu alvarlegur skaðinn er
ákvarðast að miklu leyti af því
hversu mikið af húð tapast og dýpt
8 HJÚKRUN ' -'Aj - 61. árgangur