Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.06.1985, Blaðsíða 12

um er þá skipt niður í ákveðin
svæði sem hvert er ákveðið pró-
sentuhlutfall heildaryfirborðs. Pró-
sentuhlutfall er mismunandi eftir
því hvort er um að ræða ungbarn
eða fullvaxna manneskju.
Endanlegt mat er ekki hægt að gera
fyrr en búið er að hreinsa brunasár
og nema burt dauða húð, því fyrr er
ekki með vissu hægt að greina milli
djúps II. stigs og III. stigs bruna.26
Annar þáttur sem taka verður tillit
til er staðsetning brunasára á
Iíkamanum. Þannig er sem dæmi
20% bruni á efri hluta Iíkamans
mun alvarlegri en 20% bruni á fót-
um, er það vegna hættu á öndunar-
örðugleikum. Bruni á fótum hjá
eldra fólki er hins vegar mun meira
vandamál en hjá ungu fólki, vegna
blóðrásartruflana sem oft fylgja
hækkandi aldri.2 Andlitsbrunar 'eru
alvarlegir vegna lýta, augnskaða,
erfiðleika við innöndun, sem aftur
getur leitt til lungnavandamála og
erfiðleikar við að nærast. Annað
svæði sem býður upp á mikla fylgi-
kvilla er í kringum kynfæri og klof
vegna sýkingahættu. Endanleg út-
koma bruna fer oft eftir aldri við-
komandi, einkum ef um aldraðan
einstakling er að ræða. Einnig eru
smábörn í meiri hættu og erfiðari til
meðferðar en eldri börn.2,6Hvað
aldri viðkemur er gjarnan miðað
við börn yngri en tveggja ára og
fólk eldra en sextíu ára.6 Hjá börn-
um er um að ræða ófullkomin við-
brögð varnarkerfis líkamans við
sýkingum sem leiðir til minni mót-
stöðu. Hjá eldra fólki koma oft
fram hrörnunareinkenni sem ekki
hafa komið fram fyrr, svo sem sjúk-
Iingur með æðakölkun getur fengið
kransæðastíflu samfara því álagi
sem fylgir brunaáverkum og með-
ferð. Jafnframt getur álagið valdið
því að einkenni sem legið hafa niðri
nái sér upp þegar mótstaðan
minnkar.6
Fylgikvillar eru regla frekar en
undantekning með brunasárum og
yfirleitt eru þeir fleiri en einn. Al-
gengastir eru sýkingar í sárum sem
geta valdið því að bakteríur berist í
blóð, lungnabólga, nýrnabilun og
hjartasjúkdómar.68
Meðferð á skurðstofu
Allir brunar eru meðhöndlaðir sem
sýktir („septic") á skurðstofu. Á
skurðstofu á sér stað hreinsun á
sárum. þá sér í lagi djúpum sárum
sem ekki er hægt að hreinsa að
sjúklingi vakandi, svo sem við böð-
un. Ekki er hægt að græða húð á sár
fyrr en allur dauður vefur hefur
verið fjarlægður úr því. Pegar húð
er tekin þarf hjúkrunarfræðingur að
sjá um að halda henni rakri með því
að hafa húðina milli rakra grisja.
Meðhöndla skal húðina sem minnst
til að forðast vefjaskemmd. Eigi að
geyma húð, þá er hún sett í dauð-
hreinsað ílát og fryst. Ýmist er húð-
in saumuð föst eða haldið á sínum
stað með umbúðum.6 Við val á
svæði þar sem taka á húð þarf að
taka tillit til starfrænna þátta og út-
litsáhrifa ef hægt er. Ef hægt er að
velja og ekki þarf mikið af húð er
gjarnan tekið af lærum. Húðsvæðið
(,.donor-svæði“) grær á 10—14
dögum.6114 Hægt er að taka aftur
og aftur af sama svæði, en ef tekið
er oftar en fjórum sinnum er æski-
legt að sárið fái lengri tíma á milli
til að gróa, allt að 21 dag.1,6 svæði
það sem húð er tekin af þarf að
verja sérstaklega með tilliti til sýk-
inga og þannig að sem minnstum
óþægindum valdi fyrir sjúklinginn.
Pað þarf alltaf að græða á III. stigs
bruna. því þá hafa öll lög húðarinn-
ar eyðilagst og jafnvel undirliggj-
andi vefir svo sem fita, vöðvar og
sinar. Þegar um er að ræða bruna á
stóru svæði líkamans getur verið
erfitt með heila húð til að flytja á
sár. Þá ergjarnan notuð húð af öðr-
um dýrum, þá einkum svínum, en
einnig tíðkast erlendis bankar þar
sem geymd er húð fengin af líkum.
Þessi húð af öðrum þjónar þeim til-
gangi að minnka stærð opinna sára
þar til hægt er að græða húð af sjúk-
lingnum sjálfum. Að þekja sár
þannig tímabundið er liður í því að
fvrirbyggja og hafa stjórn á sýking-
um sem óhjákvæmilega fvlgja djúp-
um brunasárum. verja dvpri vefi og
draga úr verkjum sjúklings.1
Aðhlynning sjúklings
á skurðstofu
Brunasjúklingur þarf oft að ganga í
gegnum margar aðgerðir og þar
með svæfingar til að hreinsa sár og
flvtja heila húð á sárin. Oft er illa
brunninn einstaklingur illa undir
þetta búinn og ástand hans slíkt að
aðgerð væri frestað ef um „venju-
legan“ aðgerðarsjúkling væri að
ræða. Líkamlegt ástand getur verið
það lélegt að jafnvel einföld aðgerð
sé hættuleg. Þess vegna þarf starfs-
fólk að þekkja hlutverk sitt, vera
vel undirbúið og með allt til reiðu
þegar sjúklingur kemur frá legu-
deild, svo að aðgerð geti tekið sem
stystan tíma. Æskilegast væri að
sama starfslið sinnti sjúklingnum
þegar hann kemur aftur og aftur.
Bæði til að mvnda tengsl við sjúk-
Iinginn og til að aðgerð geti gengið
sem fljótast fyrir sig. Jafnframt því
hefði þá starfsfólk möguleika á að
fylgjast með árangri þeirrar með-
ferðar sem það er þátttakendur í.6
Það er mjög mikilvægt að sjúkling-
ur sé vel undir aðgerð búinn, bæði
nteð tilliti til andlegra og líkamlegra
þarfa. Það eru alltaf verkir samfara
meðferð á brunasárum. Auk verkja
þjáist sjúklingurinn af kvíða og að-
gerð eykur á kvíðann. Því er nauð-
synlegt að sjúklingurinn sé vel upp-
lýstur um það sem framundan er og
tilgang þess í meðferðinni. Al-
mennt vilja sjúklingar vita hvað til
stendur með þá, hvers vegna að-
gerðin eigi að fara fram og hvort
það verði sárt. Spurningum sjúk-
lings þarf að svara, en það er hins
vegar ekki víst að hann sé reiðubú-
inn til að meðtaka allar upplýsingar
á þessu stigi.26
Oft er mat sjúklings og hjúkrunar-
fólks ekki það sama á þörf fyrir
10 HJÚKRUN ' -2/fc - 61. árgangur