Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.06.1985, Síða 35

Pað er erfitt að vera veikur og einmana.
væg sjónarmið eða skoðanir sem menn hafa á honum,
er sú að þetta dæmi sýnir vel hversu gífurlega erfitt
getur verið að segja nákvæmlega til um það hvaða
mannlegar athafnir beri að skoða sem þennan tiltekna
verknað. Jafnvel sömu athöfn virðist stundum vera
hægt að flokka undir morð og kærleiksverk. En getur
morð nokkurn tíma verið kærleiksverk? Getur verkn-
aður sem er rangur frá réttlætissjónarmiði verið talinn
góðverk? Og hvort skal ráða úrslitum réttlætið eða
kærleikurinn, ef þau stangast á í einstöku tilfelli? í
kristnu siðferði er kærleikurinn talinn hin æðsta dyggð
og liggja öllu siðferði til grundvallar. En þar með er
ekki sagt að verknaður sem brýtur í bága við réttlæti
geti nokkurn tíma verið flokkaður til kærleiksverka.
Manndráp geta verið réttlætanleg í neyð sem algjör
varnarráðstöfun þegar öðru mannslífi eða mannslífum
er ógnað en slíkt gerir þau ekki að kærleiksverkum.
Eigi manndráp nokkurn tíma að geta talist til kærleiks-
verka, þá er forsenda þess sú að verknaðurinn brjóti
ekki gegn réttlætinu en sú forsenda er að sjálfsögðu
ekki nœgileg.
En hugum nánar að einu meginatriði: Rétti mannsins til
lífs og dauða. Á ekki einstaklingur, sem á rétt á lífi,
jafnframt rétt á dauðal Mér er ekki grunlaust um að
niargir vilji réttlæta líknardráp (beint eða óbeint, en
gert að vilja mannsins sjálfs) með því að leggja í einu og
öllu að jöfnu rétt manns til að lifa og rétt hans til að
deyja. Því væri þá haldið fram að á sama hátt og maður
eigi rétt á hjálp annarra til að lifa, þá eigi maður einnig
rétt á hjálp þeirra til að deyja: Ef öðrum er skylt að
hjálpa mér til að lifa þegar líf mitt er í hættu, hafa þeir
þá ekki sams konar skyldu til að hjálpa mér til að deyja
þegar ég tel líf mitt ekki lengur þess virði að því sé lifað
(og tel mig hafa fullgild rök fyrir því)? Ef þessu er
svarað jákvætt virðist fundin réttlæting fyrir líknar-
drápi.
Þessi rök virðast óneitanlega vera mjög sterk því að
ekkert fær svipt manninn frumstæðasta rétti hans til lífs
og dauða — nema þá hugsanlega líf og dauði annarra
þegar líf hans eða dauði ógnar þeim. En málið er fjarri
því að vera svo einfalt.
Hér verður fyrst að huga að því hvað felst í orðunum
„réttur til að deyja“. Það má nefnilega leggja tvenns
konar skilning í þetta orðalag og þetta tvennt er ger-
ólíkt, kann jafnvel að stangast á. í fyrra lagi getur verið
átt við réttinn til að ákveða og skipuleggja eigin dauð-
daga; í síðara lagi getur verið átt við réttinn á því að
vera ekki sviptur eigin dauðdaga, ef svo má komast að
orði.
í fyrra tilfellinu er ókleift að greina réttinn til að deyja
frá rétti manns til að svipta sig lífi. Rétturinn til sjálfs-
morðs er umdeildur og umdeilanlegur af mörgum
ástæðum. En frelsi til að hafna eigin lífi er manni þó
gefið með eigin lífi, þó svo að það sé umdeilanlegt
HJÚKRUN l !/ii3 - 61. árgangur 29