Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2000, Blaðsíða 25

ísrael og Brasilíu þar sem kannanir sýna að meiri líkur eru
á að kona verði myrt af eiginmanni eða kærasta en
utanaðkomandi manni. í Bandaríkjunum eru líka á bilinu
22 til 35 af hundraði þeirra kvenna á barneignaraldri, sem
koma á slysavarðstofur, með meiðsl sem stafa af heimilis-
ofbeldi.
Ofbeldi gegn konum hefur oft kynferðislegan undirtón
eða er kynferðislegs eðlis en einnig má tengja það beint
þungun og móðurhlutverkinu. Bandarískar kannanir sýna að
fjórðungur kvenna, sem sæta misþyrmingum, eru einnig
beittar ofbeldi á meðan þær eru þungaðar. í þeim
samfélögum, þar sem synir þykja miklu æskilegri en dætur,
er hætta á að konum sé „refsað" fyrir að eignast dætur.
Svona er saga konu frá sveitahéruðum Veracruz í
Mexíkó: „Maðurinn minn reiddist mér mjög fyrir að hafa bara
eignast þrjár stúlkur. Fimm mánuðum eftir síðasta
barnsburðinn barði hann mig mjög illa og sagðist ætla að
drepa mig. Hann kastaði mér til jarðar, sparkaði í mig fyrir að
eignast eina stúlkuna enn og sagðist ætla að gefa hana.“
í sumum samfélögum beita karlar ofbeldi til þess að
hafa stjórn á kynhegðun og frjósemi kvenna. Konur frá
Úganda og Zimbabwe sögðu rannsakendum að þær yrðu
barðar ef þær yrðu ekki ófrískar eða ef í Ijós kæmi að þær
notuðu getnaðarvarnir.
Konur frá Perú og Mexíkó skýrðu frá því að þær þyrðu
ekki að ræða getnaðarvarnir við menn sína því þær
óttuðust ofbeldisfull viðbrögð þeirra.
Konum um heim allan er mikil hætta búin af því að vera
neyddar til samfara án þess að nota verjur. Sem dæmi má
nefna óæskilegar þunganir, hættulegar fóstureyðingar og
sjúkdóma sem smitast við kynmök, þ.m.t. alnæmi.
í afrískum samfélögum er hefð fyrir því að karlar búi við
fjölkvæni, og verðið, sem greitt er fyrir brúðina, þýðir að
þeir hafa stjórn á kynhegðun og þungunum eiginkvenna
sinna. „Konur eiga hvorki kost á að hafna kynlífsathöfnum
innan hjónabands né að krefjast þess að notaðar séu
verjur og því er mest hætta á að ungar stúlkur smitist af
alnæmi í hjónabandi," segja konur þær sem rannsakað
hafa þessa hluti í Zimbabwe.
í Bandaríkjunum hafa margar rannsóknir, innbyrðis
óháðar, staðfest að líkur á að fórnarlambið smitist af kyn-
sjúkdómi við nauðgun séu á bilinu 4 til 30 af hundraði.
Sjúkdómar, sem smitast við kynmök, eru einnig stað-
festing á kynferðislegum misþyrmingum ungra barna.
Rannsókn í Nígeríu sýndi árið 1988 að 16 af hundraði allra
kvenna og stúlkna með kynsjúkdóma voru undir 5 ára
aldri, og að önnur 6 af hundraði voru á aldrinum 6 til 15
ára. Læknar á einni helstu kynsjúkdómadeild höfuðborgar-
innar Harare í Zimbabwe veittu á aðeins einu ári 907
stúlkum undir 12 ára aldri meðferð við kynsjúkdómum.
„Og það er bara efsti hluti ísjakans því mikill meirihluti
stúlknanna fær aldrei meðferð," segir Eunice Njovana sem
eitt sinn stóð fyrir verkefni um ofbeldi gegn konum.
Sálræn áföll
Konur um allan heim skaddast á líkama af völdum ofbeldis
og kynferðislegra þvingana, en bæði konur og stúlkubörn
skaddast einnig á sálinni. Ef áfallið er ekki mjög alvarlegt
verða konurnar oft hlédrægar og bældar en það getur
einnig leitt til þunglyndis og sjálfsvíga.
Bandarískar rannsóknir staðfesta að um þriðjungur
kvenna, sem orðið hafa fyrir líkamlegri misbeitingu á
heimilinu, býr við þunglyndi, og að um fjórðungur kvenna,
sem reyna sjálfsvíg, hafa verið fórnarlömb líkamlegrar eða
kynferðislegrar misbeitingar eða hvors tveggja.
Það veldur líka drengjum sálrænu tjóni að alast upp á
heimili þar sem ofbeldi er beitt og þannig eykst hættan á
að heimilisofbeldið gangi í arf til næstu kynslóðar. Piltar
fara að fordæmi feðra sinna þegar þeir setja á stofn fjöl-
skyldu. Stúlkur, sem einungis hafa kynnst bælingu og
skorti á sjálfstrausti, feta einnig í fótspor fórnarlambanna
mæðra sinna.
Viðbrögð gegn ofbeldi
Stöðugt eykst skilningur fólks um víða veröld á því að
grípa þurfi til aðgerða til að útrýma ofbeldi gegn konum.
Þegar hefur verið komið á fót fjölda alþjóðlegra, þjóðlegra
og staðbundinna grasrótarsamtaka. Hjá WHO er stöðugt
haft auga með stöðu mála og þar kemur fram að verið sé
að stofna kvennahópa í hundraðatali á öllum stigum í
hnattrænu samhengi. Komið hefur verið á fót kvenna-
athvörfum víða um heim og þau hafa sannað gildi sitt í
löndum á borð við Argentínu, Ástralíu, Kostaríku, Indland
og Japan. í ríkjum á borð við Indland og Belís og meðal
frumbyggja Kanada hafa staðbundin samfélög tekið
höndum saman um að setja ofbeldisfulla eiginmenn undir
eftirlit og að telja þá á að temja sér nýja siði.
Víða í Rómönsku-Ameríku og Asíu hefur verið komið á
laggirnar sérstökum lögreglustöðvum sem hafa það
afmarkaða verkefni að taka á ofbeldi gegn konum. í
löndum á borð við Jamaíku og Kanada hefur mökum og
börnum verið boðið að taka þátt í námskeiðum um
hvernig leysa eigi deilumál án átaka.
Sem dæmi um önnur verkefni má nefna námskeið fyrir
starfsfólk í heilbrigðisgreinum auk námskeiða fyrir lögreglu-
menn en víða þarf að sýna þeim fram á að heimilisofbeldi
sé jafnalvarlegur hlutur og aðrar gerðir ofbeldis.
Þessu til viðbótar er verið að opna nýjar neyðarmið-
stöðvar og athvörf fyrir konur og börn sem flýja ofbeldi og
grimmd nær daglega víða um heim.
Ef þú vilt lesa meira . . .
er hægt að panta upplýsingamöppu frá WHO um ofbeldi
gegn konum á heimasíðunni: www.who.int/frh-whd (Þessi
upplýsingamappa er einkum ætluð heilbrigðisstéttum).
Panos-stofnunin: www.panos.org.uk/
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 4. tbl. 76. árg. 2000
209