Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2000, Qupperneq 58

Þankastrik
Þankastrik er fastur dálkur í blaðinu og höfundur hvers pistils stingur upp á þeim næsta. í Þankastriki gefst
hjúkrunarfræðingum færi á að tjá sig um ýmislegt sem varðar hjúkrun og er þeim hjartfólgið. Þistlarnir geta
fjallað um ákveðin málefni, sögur af kynnum við sjúklinga eða starfsfólk, eitthvað sem hefur orðið höfundum
til hugljómunar eða hvaðeina annað sem tengist starfinu og hugmyndafræði þess. Hildur Magnúsdóttir, sem
skrifaði Þankastrik síðasta blaðs, skoraði á Sigríði Halldórsdóttur sem tekur hér upp þráðinn.
Sigríður Halldórsdóttir
Það er margt sem veldur þjáningu í okkar heimi. Við rannsóknir
mínar á rúmlega 10 ára tímabili á þjáningunni í hinum ýmsu
myndum hef ég oft velt því fyrir mér hvað sé þjáning og komist
að þeirri niðurstöðu að þjáningin sé það að lifa við aðstæður
eða skynja atburð sem einstaklingnum finnst hann ekki ráða
við. Ég hef einnig komist að þeirri niðurstöðu að þjáningin hafi
einkum níu mismunandi andlit eða birtingarform, eftir því hvers
eðlis þjáningin er og hvað veldur henni:
• Sjúkdómar, t.d. krabbamein og alnæmi. Sjúklingarnir
skynja þessa sjúkdóma og fleiri stundum sem innrás og
einstaklingnum finnst hann ekki geta rönd við reist
• Verkir valda oft mikilli þjáningu
• Að horfa upp á þjáningu annarra, t.d. það að eiga barn
með krabbamein
• Missir, t.d. að missa ástvin, missa fóstur eða annað sem
einstaklingnum er kært
• Að lifa við höfnun, t.d. einelti eða að tilheyra minnihluta-
hóp sem lifir við höfnun
• Kúgun, að vera kúgaður eða vera hluti af hóp sem er
undirokaður
• Ofbeldi, t.d. nauðgun, sifjaspell, misþyrming eða önnur
birtingarform ofbeldis
• Fíkn, t.d. alkóhólismi eða fíkniefnaneysla. Fíknin tekur þann
eintakling „til fanga" sem lendir í klóm fíknarinnar og þján-
ingin er oft mikil
• Að lifa án, t.d. að lifa í fátækt, barnleysi eða að lifa við
einmanakennd
Mér þætti vænt um að heyra frá ykkur hvort þið sjáið
einhverja birtingarmynd þjáningarinnar sem mér hefur yfirsést
og jafnframt þætti mér vænt um að fá viðbrögð við skilgreiningu
minni á þjáningunni. Netfang mitt er: Sigridur@unak.is
Annað sem ég hef séð í rannsóknum mínum er hvað
umhyggjan er öflug í því að hjálpa fólki að ná ákveðnum tökum
á þjáningunni eða jafnvel að komast út úr henni. Umhyggjan er
undarlega styrkjandi þar sem umhyggjuleysið er sérlega niður-
brjótandi og þá einkum fyrir þá sem þjást.
Fyrr á þessu ári hlýddi ég á athyglisvert aðalerindi Sharon R.
Kaufman, sem er prófessor í mannfræði, á ráðstefnu um
líknandi meðferð. Fiún lýsti okkar vestrænu þjóðfélögum þar
sem við setjum fólk í stífar rannsóknir og virka meðferð, jafnvel
alveg fram í andlátið, og eigum mjög erfitt með að viðurkenna
dauðann. Flún bar þau saman við önnur samfélög þar sem
aðrar áherslur ríkja og litið er á dauðann sem eðlilegan endi
lífsins og fólki er gefið tækifæri til að undirbúa dauðann og
stefna á friðsælan dauðdaga. Flún nefndi, það sem ýmsir aðrir
hafa bent á, að í mörgum vestrænum löndum fer oft um 80%
af kostnaði heilbrigðisþjónustunnar í síðustu tvær vikurnar fyrir
dauðann vegna krampakenndrar tilhneigingar okkar til að halda
í lífið hvað sem það kostar. Það var ekki aðeins að þessum
fjármunum væri oft illa varið að hennar mati og í raun verið að
lengja dauðastríð og auka á þjáningu einstaklingsins heldur
væri beinlínis verið að koma í veg fyrir friðsælan endi lífsins.
Við höfum rætt þessi mál við heilbrigðisdeild Fláskólans á
Akureyri og erum sammála um að á íslandi vanti nám í
líknandi meðferð, þ.e. nám til að auðvelda heilbrigðisstarfs-
mönnum að hugsa um þá fjölmörgu íslendinga sem kveðja
þennan heim á ári hverju. Okkur vantar einnig tilfinnanlega
rannsóknir á þessu sviði. Flvernig er það að vera dauðvona á
íslandi? Flvað skynja einstaklingarnir, sem eru að kveðja, t.d.
sem umhyggju og hvað skynja þeir sem umhyggjuleysi?
Mörgum fleiri spurningum er enn ósvarað á þessu sviði. Því
höfum við verið að undirbúa nám í líknandi meðferð sem jafnvel
væri með þrennum hætti. í fyrsta lagi tveggja ára meistara-
gráðunám í líknandi meðferð, í öðru lagi eins árs diplomanám í
líknandi meðferð og í þriðja lagi endurmenntunarnámskeið í
líknandi meðferð. Gaman væri að heyra frá ykkur um áhuga á
slíku námi (Sigridur@unak.is).
Þjáningin skapar stundum í fólki ákveðna dýpt og ef
einstaklingurinn kemst klakklaust í gegnum þjáninguna aftur inn
í heim hinna þjáningarlausu eru þessir einstaklingar oft fagurt
dæmi um styrk sálarinnar. Einmitt þess vegna hafa eftirfarandi
orð Péturs postula (I. Pét. 5.10) orðið mér mikið umhugsunar-
efni í tengslum við þjáninguna: „Guð ailrar náðar, sem hefur
kallað yður í Kristi til sinnar eilffu dýrðar, mun sjálfur, er þér hafið
þjáðst um lítinn tfma, fullkomna yður, styrkja og öfluga gjöra.
Hans er mátturinn um aldir alda."
Ég skora á Lauru Sch. Thorsteinsson að skrifa næsta
Þankastrik.
238
Tímarit hjúkrunarfræðinga ■ 3. tbl. 76. árg. 2000