Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2004, Blaðsíða 13

FRÆÐIGREIN
Downsheilkenni
Sigurðardóttir, 2001). Þau líkamlegu frávik, sem
geta komið upp, snerta flest líkamskerfi og verð-
ur hér farið yfir þau helstu.
Stoðkerfið
Einstaklingum með downsheilkenni hættir til
einkenna frá stoðkerfi, svo sem ilsigs, ökkla- og
hryggskekkju og óstöðugleika efst í hálshrygg
sem stafar af lágri vöðvaspennu í líkama þeirra.
Vöðvaspennan eykst með tímanum en sam-
hæfingu hreyfinga er yfirleitt ábótavant fram
eftir aldri (Sólveig Sigurðardóttir, 2001). Sökum
þessa þurfa börn með downsheilkenni oft á sér-
hæfðri þjálfun að halda og á síðustu árum hafa'
komið fram upplýsingar sem styðja að best sé
að þjálfun hefjist strax á fyrstu ævimánuðunum
(Capone, 2004).
Sjón og heyrn
Sjón- og heyrnarvandamál eru einnig algeng-
ari hjá börnum með downsheilkenni en hjá
öðrum börnum (Roizen, 2002), m.a. sjónskerð-
ing sökum skýs á augasteini (Saenz, 1999).
Talið er að á bilinu 38-78% þeirra séu með ein-
hverja heyrnarskerðingu (Roizen og Patterson,
2003). Eftirlit og meðferð vegna heyrnar- og
sjónskerðingar er því afar mikilvægt hjá þessum
einstaklingum.
logy of Fallot) (Baptista o.fl., 2000). í meirihluta tilfella eru
hjartagallarnir alvarlegir og þarfnast meðferðar fyrr eða síðar,
það er því mikilvægt að öll börn með downsheilkenni fari í
hjartaómskoðun fljótlega eftir fæðingu (Roizen og Patterson,
2003). Ohljóð frá hjarta heyrist ekki alltaf og einkenni geta
verið óljós fyrstu vikurnar og er því mælt með ómskoðun á
hjarta sem allra fyrst, helst fyrir útskrift af sjúkrahúsi (Sólveig
Sigurðardóttir, 2001).
Melting
Um það bil 5% barna með downsheilkenni eru með einhvers
konar galla á meltingarfærum (Roizen, 2002). Algengustu
gallarnir eru lokun á vélinda með fistill [göng] milli barka
og vélinda, þrengsli eða lokun á skeifugörn og hirschsprungs
sjúkdómur (Sólveig Sigurðardóttir, 2001; Roizen, 2002).:
Flestir þessara galla gera vart við sig hjá ungbarninu, t.d. að
það nærist illa, æli oft, fái vökvalungnabólga eða þrífist illa
(Roizen, 2002; Sólveig Sigurðardóttir, 2001). Sumar þessar
meltingarfæratruflanir er hægt að meðhöndla með nákvæmri
stjórnun á mataræðinu en aðrar er einungis hægt að laga með
skurðaðgerð. Þrátt fyrir að næringarvandamál séu oft til stað-
ar á fyrstu æviárum barna með downsheilkenni þá er þeim
hættara en öðrum börnum við ofþyngd þegar þau komast á
unglingsárin (Beker, Farber og Yanni, 2002; Cronkofl., 1988;
Rubin, Rimmer, Chicoine, Braddock og McGuire, 1998).
Þetta stafar af því að einstaklingar með downsheilkenni
eru með hægari efnaskipti og lægri vöðvaspennu (Rozien og
Patterson, 2003).
Tennur og tannhold
Vandamál tengd tönnum og tannholdi fylgja gjarn-
an downsheilkenninu (Saenz, 1999). Algengt er
að tennurnar séu óvenjulegar í laginu, uppröðun
óvenjuleg og að það vanti tennur, en athyglisvert
er að tannskemmdir eru fátíðar meðal þessara
barna (Roizen, 2003; Roizen, 2002). Meiri til-
hneiging er þó til að þau fái bólgur eða sýkingar
í tannhold en aðrir og því er góð munnhirða og
aðrar fyrirbyggjandi aðgerðir mikilvægar.
Hjarta
Flestar rannsóknir sýna að 40-50% barna með
downsheilkenni greinast með meðfædda galla
á hjarta, samanborið við um 1% barna almennt
(Sólveig Sigurðardóttir, 2001). Gallarnir eru
ýmist einn galli eða sambland alvarlegra galla.
Af þeim sem eru með hjartagalla eru um 43%
með op á milli slegla og gátta (atrioventricular
septal defect), 32% eru með op á milli slegla
(ventricular septal defect), 19% eru með op á
milli gátta (atrial septal defect) og 6% eru með
hjartagalla sem nefnist „ferna Fallots“ (tetra-
Taugavirkni
Eins og fram hefur komið eru allflest börn með downsheil-
kenni með Iægri vöðvaspennu en önnur börn frá fæðingu og
fram eftir ævi. Rannsóknir sýna þó að flýta megi því að þau
nái upp spennunni með þjálfun og þá helst strax á fyrstu
mánuðum (Roizen, 2003). Flogaveiki greinist hjá um það bil
6% einstaklinga með downsheilkenni og er það hærri tíðni en
almennt hjá börnum (Roizen, 2003; Roizen, 2002; Sólveig
Sigurðardóttir, 2001). Algengast er að þeir sem flogaveiki fá
fái fyrsta flogakastið fyrir þriggja ára aldur eða þá ekki fyrr en
eftir þrettán ára aldurinn (Roizen, 2002). Börn með downs-
heilkenni, sem fá kippiflog (infantile spasms) á fyrsta ári, eru
þó með betri batahorfur en almennt gerist en yfirleitt eru horf-
ur í þessum krampasjúkdómi slæmar (Roizen, 2002; Sólveig
Sigurðardóttir, 2001).
Ónæmisvirkni
Tíðari sýkingar, m.a. í tannholdi, stafa meðal annars af því að
börn með downheilkenni eru að jafnaði með veikara ónæmis-
kerfi en önnur börn. Yfirleitt er um væga ónæmisbælingu að
ræða sem tekur bæði til frumubundins ónæmis og mótefna-
myndunar (Sólveig Sigurðardóttir, 2001).
Tímarit hjúkrunarfræöinga 4. tbl. 80. árg. 2004