Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2008, Blaðsíða 62

Tafla 5. Viðhorf og óskir um aðgang að upplýsingum og þjónustu TR.
Jákvæð afstaða: „sammála" eða „frekar sammála" Vegið hlutfall
A/ = 412 til 433 Viðhorf Óskir
Á að hafa aðgang að mínum heilbrigðisupplýsingum hjá TR 82,3 %
Treysti TR til að tryggja öryggi minna heilbrigðisupplýsinga 55,9 %
Vil geta séð hvenær réttur minn til bóta er virkur 80,5 %
Vil geta séð virkan rétt minn til afsláttarkorts hjá TR 80,9 %
Þætti gott að nota aðgangslykil hjá TR 70,4 %
Myndi nýta einkaaðgang að þjónustu TR á Internetinu 57,2 %
Myndi eiga samskipti við TR um Internetið 51,7 %
munur var á viðhorfum miðað við búsetu þátttakenda, hærra
hlutfall íbúa höfuðborgarsvæðis en landsbyggðar vildi halda
sjúkraskrá ef þess væri kostur (x2=10,60, p=0,03), vildi sjá
heilbrigðisupplýsingarnar (x2=10,98, p=0,03), sjá þær frekar
á skjá en prenti (x2=10,76, p=0,03) og hafði áhuga á að nota
aðgangslykil til að skoða upplýsingarnar (x2=9,39, p=0,05).
Þegar Wilcoxon-próf var notað til að kanna viðhorf og óskir
þátttakenda miðað við skilning á réttindum til aðgangs að
eigin heilbrigðisupplýsingum var marktækur munur á þrem
efnisþáttum. Þessir þættir voru: að eiga og vilja hafa aðgang,
notagildi aðgangs og notkun heilbrigðisupplýsinga (tafla 6).
Samkvæmt kíkvaðratprófi voru þeir sem höfðu skilning á
aðgangsréttindum með marktækt hærra hlutfall sammála
eða frekar sammála fullyrðingum í 15 af 18 spurningum innan
flokkanna.
Tafla 6. Viðhorf og óskir miðað við skilning á aðgangsréttindum.
Wilcoxon-próf fyrir samanburð tveggja hópa
1 = Skilningur (n=218); 2 = Ekki skilningur (n=205)
Flokkun spurninga p-gildi
persónu- og heilbrigðisupplýsingar í heimilistölvunni, tæpur
fjórðungur á heilsugæslustöðinni (22,7%, n=90) og einn sjötti
á afgreiðslustöðum TR (14,4%, n=57).
Umræða
Viðfangsefnið.rafrænnaðganguraðeiginheilbrigðisupplýsingum
og heilbrigðisþjónustu, er Iftið þekkt í íslensku samfélagi og
umræðan rétt að hefjast. Rannsóknin er sú fyrsta sinnar
tegundar á íslandi og þess vegna engar íslenskar niðurstöður
fyrirliggjandi til samanburðar. Upplýsingatæknin er í þróun
innan heilbrigðisþjónustunnar og markviss skref hafa verið
tekin með nokkrum ávinningi frá því að rannsóknin var gerð
þó kannanir sýni að íslendingar hafi klárlega dregist aftur úr
í rafrænni stjórnsýslu og hagnýtingu upplýsingatækni miðað
við aðrar þjóðir. Verið er að setja upp rafrænar sjúkraskrár
en þróunarvinnan er aðskilin milli stofnana og gagnvirkur
aðgangur notenda á frumstigi enn sem komið er. Uppsetning
heilbrigðisnets er vel á veg komin og bein innleiðing rétt hafin
og úttekt á möguleikum þeirra sem búa við skerta færni til að
nýta sér upplýsingatækni í samskiptum við heilbrigðiskerfið
virðist ekki hafa komist inn á vinnuborðið enn sem komið er
(Capacent ráðgjöf, 2007).
Notkun tölvu, Internets og tölvupósts e.m.
Að eiga og vilja hafa aðgang að eigin
heilbrigðisupplýsingum <0,05
Notagildi aðgangs að eigin heilbrigðisupplýsingum <0,001
Viðhorf og óskir um notkun heilbrigðisupplýsinga <0,005
Óskir um notkun aðgangs á Internetinu e.m.
Viðhorf til upplýsingaöryggis tengt tölvum og Interneti e.m.
Viðhorf til aðgangs að rafrænni sjúkraskrá e.m.
Minna en helmingur þátttakenda hafði samskipti við TR
árlega eða oftar (43%, n=182) með 26% vegið hlutfall. Nær
allir tóku þátt í vali þjónustuþátta hjá TR, 67% (n=276) þeirra
sem völdu óskuðu eftir rafrænum einkaaðgangi að réttindum
til bóta hjá TR, 65,6% (n=271) umsóknum og 61% (n=252)
svörum varðandi þjónustu, 55,4% (n=229) lyfjaafgreiðslu
og lyfjakorti, 50,8% (n=210) umsögn læknis og 50,1%
(n=207) greiðslustöðu. Af yfirlitum þjónustuþátta TR var helst
óskað eftir réttindum til bóta (70,4%, n=290), fyrri greiðslum
(65,5%, n=270), lyfjakostnaði (53,4%, n=220), lyfjanotkun
(51,7%, n=213) og áður afgreiddum málum (51,2%, n=211).
Flestir (81,4%, n=323) þeirra sem svöruðu vildu skoða eigin
Ljóst er að niðurstöður rannsóknarinnar byggjast nær eingöngu
á væntingum íslenskra þátttakenda sem þá höfðu hvorki
fengið tækifæri til að nýta sér rafrænan aðgang að eigin
heilbrigðisupplýsingum né þjónustu. Skilningur og reynsla
þátttakenda hafa mikla þýðingu þegar væntingar til þjónustu
og tækninýjunga eru annars vegar. Aðeins tíundi hluti hafði
reynslu af slíkum aðgangi og minnihlutinn kunni skil á réttindum
til aðgangs að eigin sjúkraskrá. Allt eru þetta þættir sem hafa
mikilvæg áhrif í rannsókn sem þessari þó sjónarmið þátttakenda
séu þrátt fyrir það nokkuð skýr og gefi vísbendingar um jákvæð
viðhorf og ákveðnar óskir um aðgang að eigin upplýsingum og
heilbrigðisþjónustu.
Miklu fleiri konur en karlar svöruðu könnuninni og er það
í samræmi við niðurstöður fyrri rannsókna (Fowles o.fl.,
2004). Viðbrögð kvenna um að taka þátt í viðhaldi eigin
heilbrigðisupplýsinga sýndu líka marktækt hærra hlutfall þeirra
en karla. Þetta samræmist niðurstöðum Ágústu Rálsdóttur
(2003) um að konur telji heilsutengdar upplýsingar gagnlegri
en karlar þó mikill munur á fjölda karla og kvenna setji fyrirvara
við niðurstöðurnar.
60
Tímarit hjúkrunarfræðinga - 5. tbl. 84. árg. 2008