Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2008, Blaðsíða 64

Skýr framtíðarsýn um upplýsingatækni á heilbrigðissviði og
stefnumarkandi ákvarðanir eru forsendur frekari þróunar.
Hugmyndafræðin um rafræna heilsueflingu (blómið) er sett fram
til að skapa og auðvelda sameiginlegan tilgang og heildarsýn
sem meðal annars er mikilvæg við stefnumótun og innleiðingu
rafrænnar þjónustu. Ljóst er að efla þarf rafræna heilsueflingu
og að þörfin fyrir þess háttar rannsóknir á heilbrigðis- og
félagsþjónustu er mikil. íslendingar eiga að nýta erlendar
fyrirmyndir á þessu sviði því þar hefur mikil grunnvinna nú þegar
farið fram vegna þróunar á gagnvirkum heilsufarskerfum fyrir
rafræna heilsueflingu. Fjarþjónusta og sjúkraskrár samtengdar
um allt landið eru mjög mikilvægar til að jafna aðgengi íbúa í
dreifbýli og fólks með langvinna sjúkdóma og gott dæmi um
þjónustu sem hjá öðrum hefur reynst þjóðfélagslega hagkvæm
til lengri tíma litið (Silber, 2004).
Nýlega er fram komin íslensk upplýsingastefna til áranna
2008-2011 (Forsætisráðuneytið, 2008) og er mikils að vænta
þar fyrir heilbrigðisþjónustuna. Niðurstöðurnar mætti nýta við
ákvarðanatöku og forgangsröðun við þróun upplýsingatækni
og heilbrigðisþjónustu með rafrænum aðgangi notenda.
Skilning þeirra sem nota heilbrigðisþjónustuna þarf að auka
með markvissri fræðslu um rafræna heilsueflingu og opinberum
umræðum um viðfangsefnið og gera þarf frekari rannsóknir á
eiginleikum, hæfni og aðstæðum notenda, ásamt ýmsu sem
getur haft áhrif á þróunina (Ágústa Pálsdóttir, 2003). Einnig er
rétt að benda á að rannsókn rýnihópa, með og án tölvureynslu,
er leið sem gæti hentað vel til frekari undirbúnings.
Lokaorð
Rafræna byltingin er hafin, tugmilljónir manna um allan heim nota
gagnvirka heilbrigðisþjónustu. Áhersla er lögð á sjálfshjálp notenda
þar sem gæði, öryggi í samskiptum og árangur þjónustunnar eru
sett í forgang (Silber, 2004). Rannsóknin gefur nýjar upplýsingar
um skilning, viðhorf og óskir notenda heilbrigðisþjónustu á
íslandi. Upplýsingarnar skapa þekkingu og hvata til umbóta og
þróunar og ýta um leið undir hringrás upplýsinga í þágu notenda
til samræmis við hugmyndafræðina um rafræna heilsueflingu
(blómið). Rannsóknin styður í meginatriðum fyrri niðurstöður um
vilja notenda til að vera virkari og eiga jafningjasamskipti vegna
eigin heilsu og heilbrigðisþjónustu. Notendur vilja fá aðgang að
eigin heilbrigðisupplýsingum og þeir virðast tilbúnir í innleiðingu
rafrænnar þjónustu hjá TR. Meirihluti hugsanlegra notenda, sem
tóku þátt í rannsókninni, hafði trú á jákvæðum áhrifum aðgangs
að eigin upplýsingum. Ný rafræn þjónusta TR, Tryggur, er rétt
hafin og veitir notendum aðgang að þjónustu og upplýsingum
(TR, 2008).
Gagnvirk þjónusta skapar óendanlega möguleika til að
auka öryggi og skilvirkni þjónustunnar. Þrátt fyrir tölvu- og
netaðgengi í fremstu röð á heimsmælikvarða skortir íslenska
notendur enn reynslu og skilning á þýðingu aðgangs að eigin
heilbrigðisupplýsingum og þjónustu. Góð skilyrði með almenna
tölvu- og netnotkun gefa forskot sem nauðsynlegt er að nýta
til að þróa sjálfshjálp almennings og úrræði sem fylgja rafrænni
heilsueflingu. Stefnumarkmið íslenskra stjórnvalda um rafræn
samskipti almennings og fjarskiptalausnir með alþjónustu, sem
nýtist öllum og meðal annars auðgar líf öryrkja og fatlaðra,
koma vonandi sem allra fyrst til framkvæmda sem rafræn
heilsuefling. Takmarkið er að virkja sjálfshjálp notenda með
öruggu aðgengi að eigin upplýsingum og gagnvirkri þjónustu
og styrkja þannig heilsutengd lífsgæði almennings. Virkni
notenda er hér lykilhugtak um að efla heilbrigði og stuðla að
árangursríkri heilbrigðisþjónustu með heilsuneti fyrir rafræna
heilsueflingu.
Þakkir
Styrktaraðilum eru færðar þakkir, TR fyrir góðan stuðning
með beinum og óbeinum hætti og Fyrirtækjasjóði RANNÍS og
B-hluta vísindasjóðs Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga fyrir
úthlutaða styrki til rannsóknarinnar.
Heimildir:
Ágústa Pálsdóttir (2003). Icelandic citizens’ everyday life health information
behaviour. Health Informatics Journal, 9, 225-240.
Baker, B.B., og Masys, D.R. (2004). PCASSO: Vanguard in patient
empowerment. í R. Nelson og M.J. Ball (ritstj.), Consumerinformatics.
Applications and strategies in cyberhealth care (bls. 93-94). New York:
Springer-Verlag.
Ball, M.J., og Lillis, J. (2001). E-health: transforming the physician/patient
relationship. International Journal of Medical Informatics, 61, 1-10.
Bingman, K., og fieiri (2003). Connecting for health. A public-private collab-
orative. Rnal report. Markle Foundation. The Personal Health Working
Group (skýrsla nefndar). Washingtonborg: Offioe of Disease Prevention
and Health Promotion US Department of Health and Human Services.
Sótt 12. desember 2003 á http://www.connectingforhealth.org/resourc-
es/phwg_final_report.pdf.
Canada Health Infoway (2007). A special report from Canada Health
Infoway. Technology overcomes geography. Sótt 10. desember 2007 á
http://www.theglobeandmail.com/partners/free/infoway/article_technol-
ogy.html.
Capacent ráðgjöf (2007). Úttekt á framkvæmd stefnunnar um upplýsinga-
samfélagið 2004-2007. Auðlindir í allra þágu (skýrsla). Reykjavík:
Forsætisráðuneytið. Sótt 12. febrúar 2008 á http://www.forsaetis-
raduneyti.is/media/Skyrslur/Utekt_a_stefnu_upplysingasamfelagid_
20122007.pdf.
Donabedian, A. (1997). The quality of care. How can it be assessed?
Archives of Pathology & Laboratory Medicine, 727(11), 1145-1150.
(Upphaflega birt 1988.)
Eng, R.T., og Gustafson, D.H. (1999). Wired for health and well-being. The
emergence of interactive health communication. Washingtonborg: US
Department of Health and Human Services.
Eysenbach, G. (2000). Consumer health informatios. British Medical Journal,
320, 1713-1716.
Forsætisráðuneytið (2004). Auðlindir í allra þágu. Stefna n'kisstjórnarinnar
um upplýsingasamfélagið, 2004-2007. Reykjavík: Forsætisráðuneytið.
Sótt 5. apríl 2004 á http://www.forsaetisraduneyti.is/media/Skyrslur/
UpplStefna2004.pdf.
Forsætisráðuneytið (2008). Netríkið ísland. Stefna ríkisstjórnar íslands um
upplýsingasamfélagið, 2008-2012. Reykjavík: Forsætisráðuneytið. Sótt
15. mai 2008 á http://www.ut.is.
Fowles, J.B., Kind, A.C., Craft, C., Kind, E.A., Mandel, J.L., og Adlis, S.
(2004). Patients’ interest in reading their medical record. Relation with
clinical and sooiodemographic characteristic and patients’ approach to
health care. Archives of Internal Medicine, 164, 793-800.
Gustafson, D.H., Hawkins, R.P., Pingree, S., McTavish, F., Arora, N.K.,
Mendenhall, J., Cella, D.F., Serlin, R.C., Apantaku, F.M., Stewart, J., og
Salner, A. (2001). Effect of computer support on younger women with
breast cancer. Journal of General and Internal Medicine, 16, 435-445.
Hagstofa Islands (2008). Notkun heimila og einstaklinga á tölvum og interneti
2008. Hagtíðindi. Statistical Series, 2008:1; 93(48): 1-12. Sótt 12. sep-
tember 2008 á http://hagstofan.is/lisalib/getfile.aspx?ltemlD=8282/.
Lög um réttindi sjúklinga nr. 74/1997.
62
Tímarit hjúkrunarfræöinga - 5. tbl. 84. árg. 2008