Dagblaðið Vísir - DV - 25.11.2016, Qupperneq 18

Helgarblað 25.–28. nóvember 201618 Umræða
V
ið megum aldrei gleyma
því hversu mikil verðmæti
eru í því falin að við skulum
enn, meira en þúsund
árum eftir að forfeður
okkar og formæður settust fyrst
að á landinu, tala að mestu leyti
sama tungumálið. Sem þýðir að við
höfum beinan og lifandi aðgang
að allri menningarsögu þjóðarinn-
ar, við skiljum og njótum þess sem
skrifað hefur verið og ort á öllum
tímum í okkar sögu. Í þessari stað-
reynd felast okkar fjársjóðir, þarna
er okkar gullforði. Hér eru ekki hallir
eða fornar kirkjur með frægum
steindum gluggum, gylltum turnum
og líkneskjum, hér eru ekki málverk
renesanstímans, ekki fornar borgir
með bogasölum og steinlögðum
götum – en allt sem samsvarar þessu
er í bókunum okkar og textum sem
við lesum og njótum eins og þar séu
hugsanir okkar samtímafólks.
Menn eiga ekki að vera með sí-
felldar hrakspár, en verða hins vegar
að minnast þess að þessi staða get-
ur breyst á skömmum tíma; í okkar
nágrannalöndum var einnig töluð
þessi sama forna tunga, en það
breyttist tiltölulega snöggt á síðmið-
öldum fyrir áhrif voldugra þjóða
eins og hinnar þýsku. Á sama hátt
var íslenskan á hröðu undanhaldi
fyrir tveimur til þremur öldum, þá
voru málsskjöl og ýmsar frásagnir
færðar til bókar á tungu sem líktist
mun meira dönsku, og sama gilti
um talmál í helstu kaupstöðum.
Hugsa sér hvers við hefðum farið á
mis ef þetta hefði gengið alla leið,
og að mál okkar hefði orðið einhver
dönskuafbökun?
En því leitar þetta á mig nú
að margt bendir til þess að tunga
okkar sé enn á ný á þannig kross-
götum. Það gæti gerst nokkuð hratt
að íslenskan léti undan síga sem
opinbert samskiptamál, og úr því
gæti þróunin orðið illviðráðanleg;
við vitum til dæmis að það þýðir
lítið að ætla að panta sér kaffi eða öl
á íslensku á helstu veitingastöðum,
og sama gildir um þá staði þar sem
túrisminn er mestur, gististöðvar,
samgöngumiðstöðvar, og þar eftir
götunum.
Talandi tæki
En nú telja þeir sem kynnt hafa sér
málin að upp séu að renna glænýir
tímar í tækniþróun, og það er í
tengslum við tölvur og tölvustýrð
tæki sem fylgja mæltum skipunum,
skilja það sem sagt er við þau. Í stað-
inn fyrir alls konar handstýrða virkni
þá muni þessum tækjum innan
skamms verða stýrt með orðum;
þar er átt við öll helstu heimilistæki;
menn munu ekki lengur fara með
höndina á slökkvara heldur segja
„verði ljós!“ – svipað muni gilda um
bílana. Og svo er einnig líklegt að
þeir sem skrifa texta, hvort sem það
eru stutt skilaboð í gegnum síma eða
lengri texta, muni ekki lengur lemja
á lyklaborð heldur einfaldlega mæla
það fram sem tækin og tölvurnar
eiga að birta. Og að þá muni þau
ein tungumál gilda sem viðkomandi
tæki skilja; verði það til dæmis svo
eftir, segjum, tuttugu ár að öll sam-
skipti okkar við tæki og tölvur þurfi
að fara fram á ensku, einfaldlega
vegna þess að þau skilja ekki ís-
lensku, þá er auðvitað komin upp
þannig staða fyrir okkar móðurmál
sem við unnendur þess getum ekki
hugsað til.
Þetta segir málfræðingurinn
Fræðimenn eins og málfræðingar
skilja þessa hættu. Ég ætla að leyfa
Einar Kárason rithöfundur skrifar
Þér að segja
Íslenskan og rafrænan„Verði það til dæmis
svo eftir, segjum,
tuttugu ár að öll sam-
skipti okkar við tæki og
tölvur þurfi að fara fram á
ensku, einfaldlega vegna
þess að þau skilja ekki ís-
lensku, þá er auðvitað
komin upp þannig staða
fyrir okkar móður mál sem
við unnendur þess getum
ekki hugsað til.
Eiríkur Rögnvaldsson
„Fjárfesting í máltækni verður
því að vera grunnþáttur í fram-
kvæmd íslenskrar málstefnu.“
Mynd SigTRygguR ARi
VE
R
T
Bíókvöld?
Þetta verður veisla