Morgunblaðið - 29.08.2017, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. ÁGÚST 2017
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Hvernig semmenn semlengi hafa
fylgst með sveitar-
stjórnarmálum í
þessu landi leita í
hugskoti sínu finna
þeir hvergi lakari vitnisburð um
stjórnsýslu, fúsk og blekkingar
við framkvæmdir fyrir offjár en
í dæminu um hús Orkuveit-
unnar. Fyrrverandi forstjóri
fyrirtækisins birtist í fjöl-
miðlum fyrir fáeinum dögum og
bætti við hneykslið með því að
kenna „hruninu“ um þessi
ósköp öll.
Segja má með sanni að að-
dragandinn að þessari fram-
kvæmd hafi minnt á margt í
uppstigi „hrunsins“. En það var
ekki það sem forstjórinn átti við
þegar hann reyndi að beina hin-
um hrikalegu vandræðum frá
sér og öðrum valdamönnum á
þessum tíma. Hann kom með þá
skringlegu skýringu að vegna
„hrunsins“ hefði ekki verið var-
ið nægjanlegu fjármagni „til
viðhalds“ þessarar nýju bygg-
ingar. Maðurinn lætur eins og
honum sé ókunnugt um að nýleg
byggingin er talin ónýt, ekki
vegna skorts á viðhaldi heldur
vegna þess hvernig var staðið
að byggingu hússins í hinni
taumlausu óráðsíu sem átti sér
stað.
Byggingin sjálf, frá hönnun
og fyrstu framkvæmdum, bar
dauða sinn í sér frá fyrsta degi.
Það hefur loks komið skýrt fram
þrátt fyrir allan blekkingarleik-
inn af hálfu borgaryfirvalda.
Fram hefur komið að búið er að
kasta á bálið rétt tæpum 500
milljónum króna – FIMM
HUNDRUÐ MILLJÓNUM
KRÓNA – til að kanna vanda-
málið! Og niðurstaðan sem hafð-
ist upp úr því dýra krafsi virðist
hrópa framan í borgaryfirvöld
að húsið sé því sem næst ónýtt.
Hvað eina sem gripið verður til
mun kosta almenning í borginni
og á höfuðborgarsvæðinu millj-
arða króna til viðbótar og óvíst
þó um árangur af öllu saman.
Líklegast til varanlegs árang-
urs sé að rífa húsið!
Það var kúnstugt að heyra
viðbrögð mannsins sem gegnir
nú helsta ábyrgðarstarfinu af
þeim sem málinu tengjast. Dag-
ur B. Eggertsson hafði það fram
að færa að sér kæmi algjörlega
á óvart hvað þetta tjón væri of-
boðslegt. Hélt borgarstjórinn
að yfirvöld undir hans stjórn
væru að verja hálfum milljarði
króna í það að kanna hvaða leið-
ir væru færar nema margföld sú
upphæð væri í húfi? Í hverju
málinu á fætur öðru kemur
þessi trúnaðarmaður borg-
arinnar eins og álfur út úr hól
eða froskmaður úr foraði fjör-
unnar í Reykjavík þegar hann
er spurður um stórmál sem und-
ir hann heyra. Það liggur fyrir
að borgarbúar voru beittir
skipulögðum blekkingum og
upplýsingum var
haldið leyndum í
skjóli þess að um
„opinbert hluta-
félag“ væri að
ræða.
Björn Bjarnason,
fyrrverandi dómsmálaráðherra
og borgarfulltrúi í Reykjavík,
hefur rifjað málið upp: „Á op-
inberum vettvangi hef ég oft átt
í orðaskiptum við menn vegna
margra ólíkra málefna. Deil-
urnar sem urðu vegna gagnrýni
minnar á höfuðstöðvar Orku-
veitu Reykjavíkur (OR) á árinu
2002 eftir að ég settist í borg-
arstjórn Reykjavíkur eru minn-
isstæðar vegna þess hve þær
urðu hatrammar. Gífurlega
mikið var í húfi hjá þeim sem
stóðu að þessari framkvæmd.
Þeir komust upp með alls konar
blekkingar. Fjölmiðlar gengu
aldrei nógu hart fram í málinu.
Fjölmiðlamenn létu einfaldlega
blekkjast.
Ég sat í fáein misseri í stjórn
OR og fékk þá vantrú á opin-
berum hlutafélögum, OHF.
Meirihlutinn var ramm-
pólitískur og neitaði okkur í
minnihlutanum um aðgang að
upplýsingum. Þegar mál OR
voru tekin upp í borgarstjórn
var sagt að um málefni hluta-
félags væri að ræða, á því hvíldi
ekki sama upplýsingaskylda og
stofnunum á vegum borg-
arinnar.
Monthúsið var í raun tákn-
mynd þess að menn skyldu ekki
vega að fyrirtækinu, það gæti
varist í virki sínu. Nú kemur í
ljós að sá hluti virkisins sem
trónir hæst er í raun ónýtur auk
þess sem húsið er alltof stórt
eins og við blasti frá upphafi.
Þegar að bruðlinu var vikið var
því svarað með ásökunum um
óvild í garð starfsmanna OR.
Raunin er að vegið var að heilsu
þessa fólks með því að láta það
vinna í húsinu.
Það er eftir öðru að núver-
andi stjórnendur OR seldu hús-
ið til fjárfesta og leigðu það af
þeim með þeim skilmálum að
OR stæði undir öllum kostnaði
við viðgerðir á húsinu, yrði
þeirra þörf. Leigusalinn reynist
í raun lánveitandi. OR situr
bæði uppi með leigugreiðslur og
allan kostnað af viðgerðum á
eigninni!“
Björn bætir við: „Skilja má
fréttir þannig að stjórn OR sé í
sameiginlegu áfalli og nú sem
fyrr er látið eins og fara eigi
með það sem gerist á fundum
OR eins og mannsmorð af því að
það sé OHF.“ Björn ítrekar
hversu fráleitt sé að algjör
þagnarskylda gildi um það sem
gerist í stjórnum opinberra
hlutafélaga.
Augljóst er að þegar í stað
verður að setja af stað opinbera
rannsókn á málinu. Stærð þess,
leynibrall frá fyrsta degi og
hagsmunir almennings gera
slíkt óhjákvæmilegt.
Það veltur á miklu
að þetta ömurlega
mál verði rannsakað
í þaula}
Óverjanlegt hneyksli
L
íf áhugablaðberans er um margt
gefandi, en það er einnig ýmislegt
við starfið sem veldur manni
áhyggjum og streitu. Síðasta
sumar gerðu köngulóarvefir
manni reglulega lífið leitt, og sérstaklega
slæmt var þegar maður gekk syfjaður beint í
flasið á vefjunum, og var lengi að jafna sig á til-
hugsuninni um að kvikindin væru skríðandi of-
an í hálsmálið á manni eða niður um buxna-
strenginn. Nú í sumar eru köngulærnar á bak
og burt, en í staðinn eru komnar álappalegar og
ógeðslegar hrossaflugur sem hanga á hurð-
unum, tilbúnar að flögra stefnulaust í áttina að
manni. Hrossaflugustofninn á því miður mjög
gott ár í ár.
Áhugablaðberinn kynnist ýmsu á ferðum
sínum. Bréfalúgur eru kapítuli út af fyrir sig. Í
framtíðinni eiga börn líklega eftir að spyrja foreldra sína
þegar þau sjá þetta orð „bréfalúga“, hvaða fyrirbæri það
nú sé. Jú, þetta var rifa á hurðum til að setja inn bréf og
blöð og svokallaðan fjölpóst. Barnið verður líklega engu
nær. Það sama gildir um „póstkassa“.
Bréfalúgur eru mjög misstórar, og misstífar, en hvoru-
tveggja getur skapað talsverð óþægindi í starfi áhugablað-
berans, sérstaklega þegar verið er að dreifa þykkum blöð-
um, með mörgum aukablöðum, og innskotsauglýsingum.
Ég hef komist upp á lagið með að taka blaðið upp tím-
anlega áður en ég kem að lúgunni, brjóta það saman og
nudda endann niður svo ég geti smeygt honum inn. Þá
verður eftirleikurinn auðveldari.
Hundar eru í um það bil fjórða hverju húsi í
hverfinu sem ég ber út í. Þeir eru með mjög
stór eyru og heyra minnsta þrusk og byrja að
gjamma og urra löngu áður en maður er kom-
inn að lúgunni. Manni líður eins og maður sé
að fara setja blöð í pappírstætara þegar maður
treður blöðunum inn um lúguna. Þar fer oft
góður biti í hundskjaft.
Rafbílar eru í þriðja hverju húsi. Þar er
komin ný vá fyrir áhugablaðberann. Þessir
bílar eru þeirrar náttúru að þá þarf að hlaða
yfir nóttina, og þess vegna liggur jafnan raf-
magnskapall frá bílnum og yfir að bílskúrnum.
Ef maður gætir ekki að sér veit maður ekki
fyrr en maður er búinn að krækja tánni í kap-
allinn og liggur kylliflatur á stéttinni.
Fyrir áhugablaðberann geta veturnir verið
erfiðir. Að böðlast áfram í hálku og snjó með
þunga blaðburðarpoka eða kerru í slæmu skyggni er tals-
verð þrekraun og oft hefur maður verið kominn á fremsta
hlunn með að hringja í flugbjörgunarsveitina. Til þess hef-
ur þó ekki komið enn.
Að lokum má nefna ýmis brýn álitamál, jafnvel heim-
spekileg, sem leita á mann í áhugablaðburðinum, spurn-
ingar eins og: Eru dagblöð fjölpóstur? Hvað þýðir það
þegar stendur stórum stöfum: EKKERT FRÉTTA-
BLAÐ / NO FRÉTTABLAÐ? Þýðir það þá ekki að við-
komandi vilji frekar fá Morgunblaðið? Af framansögðu má
sjá að starf áhugablaðberans er fjölbreytt og skemmtilegt,
og það er að mörgu að huga í hverri einustu ferð.
tobj@mbl.is
Þóroddur
Bjarnason
Pistill
Áhugablaðberinn
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Ef miðað er við gildandi við-miðunarreglur, sem birtareru á vef dómsmálaráðu-neytisins, er ólíklegt að
kínverskum fjárfestum verði að ósk
sinni um að fá að kaupa jörðina
Neðri-Dal í Biskupstungum til að
reka þar ferðaþjónustu, eins og þeir
hafa lýst áhuga á. Jörðin er 1.200
hektarar að stærð, en reglur ráðu-
neytisins kveða á um að útlendingar
geti að jafnaði ekki eignast eða leigt
jörð utan skipulagðs þéttbýlis hér á
landi til atvinnustarfsemi ef hún er
stærri en 25 hektarar. Hver umsókn
er þó metin sérstaklega.
Eigendur jarðinnar hafa boðið
hana til sölu fyrir 1,2 milljarða króna,
en ekki er vitað hvað kínversku fjár-
festarnir vilja borga fyrir hana né
hverjir þeir eru. Í Fréttablaðinu í gær
var haft eftir Böðvari Sigurbjörns-
syni fasteignasala, sem hefur jörðina
til sölu, að Kínverjarnir hygðust
byggja upp „ferðamannatengdan iðn-
að“ og einnig nýta heitt vatn sem
finnst á jörðinni.
Um jarðakaup útlendinga
Um jarðakaup útlendinga á Ís-
landi gilda ákvæði laga frá 1966 um
eignarrétt og afnotarétt fasteigna
með þeim undantekningum sem leiðir
af samningnum um Evrópska efna-
hagssvæðið (EES) og skýrð eru í
reglugerð frá 2002 um rétt EES-
borgara til að öðlast eignarrétt eða af-
notarétt yfir fasteignum. Lögin segja
að sérhver eigandi fasteignar skuli
vera íslenskur ríkisborgari. Ráðherra
hefur hins vegar rétt til að heimila
undanþágu frá þeirri reglu. Með
reglugerðinni eru EES-borgurum
veitt sömu réttindi og Íslendingum til
fjárfestinga.
Kínverjar standa utan Evrópska
efnahagssvæðisins og geta því ekki
keypt fasteignir, hvort sem það eru
jarðir eða mannvirki, nema leyfi ráð-
herra komi til. Á þetta reyndi 2011
þegar kínverskur auðmaður, Huang
Nubo, vildi kaupa stærstu jörð á Ís-
landi, Grímsstaði á Fjöllum sem er
um 30.000 hektarar að stærð. Ög-
mundur Jónasson, þáverandi innan-
ríkisráðherra, hafnaði beiðni hans um
undanþágu. Ágreiningur var í rík-
isstjórninni um málið. Studdu Jó-
hanna Sigurðardóttir forsætisráð-
herra og Árni Páll Árnason
viðskiptaráðherra erindi Nubo, en til-
raunir þeirra til að heimila honum að
leigja jörðina í staðinn til 40 ára báru
ekki árangur. Í fyrra var stór hluti
Grímsstaða seldur breska millj-
arðamæringnum Jim Ratcliffe sem
er EES-borgari. Þegar Brexit tekur
gildi missa Bretar að óbreyttu þann-
an rétt til jarðakaupa hér á landi.
Alls staðar takmarkanir
Í nær öllum ríkjum gilda tak-
markanir á rétti útlendinga til fast-
eignakaupa, en þær eru mismunandi
að eðli og umfangi. Í Kína er útlend-
ingum t.d. stranglega bannað að
kaupa jarðir og mannvirki. Hvað kín-
verskar fjárfestingar hér áhrærir
sérstaklega hefur það sjónarmið m.a.
komið sterklega fram að í rauninni
séu fjárfestingar þaðan með beinum
og óbeinum hætti á vegum ríkisins. Í
Kína er alræðisstjórn sem leitast við
að efla hernaðarlega og efnahagslega
hagsmuni sína um allan heim og beit-
ir gjarnan fyrir sig einstaklingum og
fyrirtækjum.
Fyrir rúmlega þremur árum,
vorið 2014, skilaði nefnd á vegum inn-
anríkisráðherra tillögum um æskileg-
ar breytingar á lögunum frá 1966 um
eignarrétt og afnotarétt fasteigna.
Samstaða var í nefndinni um að
leggja til að rýmkuð yrðu ákvæði um
landakaup útlendinga, en halda þó
áfram ákveðnum takmörkunum.
Ekkert frumvarp byggt á tillögunum
hefur komið fram, en á vefsíðu dóms-
málaráðuneytisins má lesa að það
hefur sett viðmiðunarreglur um fast-
eignakaup útlendinga og eru þær
byggðar á tillögunum nefndarinnar
Landakaup áfram takmörkuð
Í reglum ráðuneytisins er gerð-
ur greinarmunur á fasteignakaupum
innan og utan skipulagðs þéttbýlis.
Ef eingöngu er um afnotarétt (leigu-
rétt) að ræða á fyrrnefndu svæðum
er samþykki jafnan veitt hvort sem
fasteignin er ætluð til íbúðar, orlofs-
dvalar eða beinnar notkunar fyrir at-
vinnustarfsemi. Ef um kaup á eign-
arrétti er að ræða í skipulögðu
þéttbýli er miðað við að land sé ekki
stærra en 5-10 hektarar og sé eina
eign viðkomandi hér á landi. Annað
gildir um fasteignir utan skipulagðs
þéttbýlis (eins og í Biskupstungum).
Heimilt er að kaupa eða leigja land til
að halda þar heimili eða hafa frí-
stundahús ef það er ekki stærra en 1
hektari. Kaup eða leiga til beinnar
notkunar til atvinnustarfsemi, eins og
Kínverjarnir hafa í huga, miðast við
25 hektara og skal vera eina eign við-
komandi hér á landi.
Hinar ströngu takmarkanir á
eignar- og afnotarétti jarða eru
skýrðar þannig á vef ráðuneytisins:
Þær „grundvallast fyrst og fremst á
sjónarmiðum um þörf fyrir vernd
matvælaframleiðslu til framtíðar,
mikilvægi þess að standa vörð um
fullveldi landsins, þar með upp-
kaupum á jarðnæði, möguleikum
komandi kynslóða til að njóta arðs af
auðlindum landsins til lengri fram-
tíðar, mikilvægi umhverfisverndar og
verndun menningar“.
Jarðakaup Kínverja
ólíkleg að óbreyttu
Morgunblaðið/Eggert
Jarðakaup Fallegt er í Biskupstungum. Þar eru margir vinsælir ferða-
mannastaðir, m.a. Geysir. Ekki furða að margir vilja eignast þar land.