Dagblaðið Vísir - DV - 23.03.2018, Qupperneq 18

18 23. mars 2018fréttir
K
víði er hugtak sem við
heyrum oft minnst á nú til
dags. Við heyrum og les-
um um fólk á öllum aldri
sem þjáist af kvíða, jafnvel svo
alvarlegum að það dregur sig í
hlé frá athöfnum hins daglega lífs.
Stundum er kvíðinn einskorðaður
við ákveðnar athafnir eða staði, til
dæmis kvíði yfir því að fara í flug-
vél eða að lesa upphátt fyrir fram-
an bekkinn. Þegar kvíðinn er
svona afmarkaður er auðveldara
að vinna með hann. Þá er hægt
að vinna hægt og rólega að því
að vera í aðstæðunum, lengur og
lengur í hvert sinn uns kvíðaein-
kennin minnka og kvíðinn kem-
ur ekki í veg fyrir að maður geri
þessa hluti. Eitt skref í einu, hægt
og bítandi.
Sálfræðingar eru sá faghópur
sem einna helst er leitað til þegar
kvíði er orðinn hamlandi. Alls
kyns hjálpleg úrræði eru jú í boði
fyrir stóra sem smáa og unga sem
aldna sem vilja ná að halda kvíð-
anum niðri og er þá oft notast við
hugræna atferlismeðferð (HAM).
Umræðan um kvíða
Getur verið að í ljósi aukinnar
umræðu um kvíða í samfélaginu
síðustu misseri hafi augu margra
opnast fyrir eigin kvíðaeinkenn-
um?
Já, það leikur ekki nokkur vafi
á því að umræðan hefur hjálpað
mörgum að átta sig á eigin stöðu,
rétt eins og „mee too“-byltingin
olli keðjuverkandi áhrifum í formi
opinnar umræðu sem hefur bætt
líðan margra brotaþola kynferðis-
ofbeldis. Brotaþolar fundu fyrir
áður óþekktum stuðningi frá öll-
um heimshornum, frá fólki sem
upplifði skömmina, reiðina,
hræðsluna og sektarkenndina.
Í kjölfarið stigu margir fram og
opnuðu á sína reynslu.
En getur kvíðaumfjöllunin þá
verið hjálpleg … án þess þó að all-
ir sem finna fyrir kvíða leiti sér sér-
fræðiaðstoðar?
Já, ég er sannfærð um það.
Ég held nefnilega að það hafi
gleymst, já allavega týnst í um-
ræðunni, að áhrifamestu úr-
ræðin við algengum kvíða eru, í
grunninn, ekki svo flókin í fram-
kvæmd.
Við skulum þó ekki gleyma því
að kvíði er í rauninni eðlilegur
hluti hins daglega lífs. Við megum
ekki halda að kvíði sé nýtilkom-
ið fyrirbæri 21. aldarinnar. Þetta
hefur fylgt mannkyninu frá örófi
alda. Öll þurfum við einhvern tí-
mann að gera hluti sem valda
kvíðahnút í maga eða finnum fyrir
miklum áhyggjum. Við látum það
hins vegar yfirleitt ekki stoppa
okkur og „látum okkur hafa það“
að gera það sem erfitt er. Þegar við
þurfum svo að endurtaka þessa
hluti þá er það minna mál af því
að við vitum að það skaðaði okkur
ekki að framkvæma þá.
Þegar kvíðinn hins vegar
er orðinn almennari, birtist í
fleiri aðstæðum, er málið ör-
lítið flóknara. Dæmi um þetta
er til dæmis barn eða ungling-
ur sem vill ekki fara í skólann.
Barnið vill ekki að foreldrarnir
fari að heiman og skilji það eftir
með barnapíu og það vill mögu-
lega ekki taka þátt í neinu sem á
sér stað utan heimilisins eins og
íþróttaæfingum eða afmælum.
Þarna blandast félagskvíði saman
við aðskilnaðarkvíða og barnið
upplifir sig óöruggt ef það er ekki
heima í örygginu hjá foreldrum
sínum eða umönnunaraðilum.
Kvíði hjá fullorðnum
Fullorðið fólk upplifir þetta líka.
Það upplifir kvíða tengdan vinnu
eða skóla og félagslegum athöfn-
um eins og vinahittingi eða því
að mæta í ræktina. Þegar kvíða-
viðbragðið birtist í huga og lík-
ama er algeng lausn að hætta við
að fara í fyrirhugaðar aðstæður og
halda sig heima þar sem öryggið
er. Með aragrúa afsakana í hand-
raðanum fer maður létt með að
afboða bíóferð með vinkonum,
hópvinnu í skólanum, eða sleppa
því að mæta í vinnu. Eðlileg við-
brögð við kvíða eru jú að draga sig
út úr og frá þeim aðstæðum sem
eru ógnvekjandi hverju sinni.
Hérna skulum við staldra
aðeins við … „eðlileg viðbrögð
að draga sig út úr og frá þeim
Kristín Heimisdóttir
Sálfræðingur skrifar
Kvíði
Hvað getum við
foreldrar gert?
„Við skulum
þó ekki
gleyma því að
kvíði er í rauninni
eðlilegur hluti
hins daglega lífs