Dagblaðið Vísir - DV - 23.03.2018, Qupperneq 60

60 23. mars 2018
Út á hvað gengur
tilvistarkreppa
nútímakarla og
skiptir karl-
mennska máli?
F
jölmargir íslenskir karl-
menn hafa á síðustu dög-
um sagt frá því hvernig
þeir hafa haldið í sér tár-
um af ótta við að virðast ekki nógu
karlmannlegir, hvernig þeir fela
áhugamál sín og ánægjuefni af
ótta við að þykja ekki nógu karl-
mannlegir og bæla niður hlýjar
tilfinningar. Játningarnar hafa að-
allega farið fram á Twitter und-
ir myllumerkinu „karlmennskan“
og sitt sýnist hverjum.
Hér áður fyrr vafðist hugtakið
„karlmennska“ ekki eins mikið
fyrir fólki og það gerir í dag. Lífs-
baráttan var hörð og öll merki um
veikleika illa séð bæði hjá körlum
og konum. Til að komast af þurfti
fólk að harka af sér og bíta á jaxl-
inn. Hlutverkaskipan kynjanna
var jafnframt nokkuð fyrirfram
ákveðin. Drengir námu af feðrum
sínum og gerðust sjómenn, bænd-
ur, læknar eða skósmiðir með-
an konur gengu í fótspor mæðra
sinna og sinntu börnum og heim-
ili enda lítið um valkosti.
Við upphaf tuttugustu aldar tók
þetta hins vegar smátt og smátt að
breytast en eftir síðari heimsstyrj-
öld, og svo aftur eftir tilkomu getn-
aðarvarna, fóru hlutirnir að gerast
mjög hratt, svo hratt að nú virðast
margir karlar komnir í töluverða
tilvistarkreppu meðan flestar kon-
ur fagna þessum breytingum.
Fjarverandi Feður koma
drengjum í tilvistar-
kreppu
Árið 1990 kom út bókin Iron John:
A book about men eftir John Bly
og varð fljótt að metsölubók. Í
henni fjallar höfundurinn um
kreppu nútímakarlmanna og rek-
ur hana til hinnar veiku stöðu
föðurhlutverksins í samfélaginu.
Á öldum áður, allt frá fornum
menningarheimum til bænda-
samfélagsins, hafi drengir numið
af feðrum sínum en í dag séu þeir
fyrst og fremst aldir upp af konum
enda eldri karlmenn, bæði feð-
ur og kennarar, yfirleitt víðs fjarri.
Þessi fjarvera eldri karla í uppvexti
drengja hafi haft eyðileggjandi
áhrif á nútímamenninguna og út-
koman sé meðal annars þung-
lyndi, léleg sjálfstjórn og óskýr
ábyrgðartilfinning gagnvart fjöl-
skyldu og samfélagi.
Boðskapur Bly sló rækilega
í gegn. Í kjölfarið spruttu upp
karlahreyfingar sem meðal annars
buðu upp á bókleg og verkleg
námskeið svo menn gætu tengst
eigin karlmennsku. Til dæmis í
gegnum einsemd og hvers konar
þolraunir en slíkt er karlmönnum
nauðsynlegt svo að þeir öðlist dýpt
og þroska að mati höfundar.
„geldir“ karlmenn sem ráFa
um í leit að karlmennsku
Sumir vilja meina að tilvistar-
kreppu nútímakarla megi einnig
rekja til kapítalíska neyslusamfé-
lagsins sem byrjaði að dafna um
miðja síðustu öld. Það henti karl-
mönnum almennt illa að skil-
greina sjálfsmynd sína út frá borð-
stofuborði í IKEA-bæklingi líkt og
karakterinn sem Edward Norton
lék í hinni frábæru mynd Fight
Club (1999). Nútíma kapítal-
ismi og neysluhyggja láti hvítum
gagnkynhneigðum körlum líða
eins og þeir hafi lítinn samfélags-
legan tilgang öfugt við til dæmis
konur, hinsegin fólk og svertingja
sem undanfarna áratugi hafa átt
það sameiginlegt að berjast fyrir
virðingu og jafnrétti.
Höfundur sögunnar Fight Club,
Chuck Palaniuk, sagði frá því í við-
tali að hann hafi sjálfur verið að
drepast úr leiðindum sem vélvirki
í Portland þar til dag einn er hann
lenti í slagsmálum, sem leiddu til
þess að hann breytti lífi sínu.
„Karlmenn eru ringlaðir gagn-
vart karlmennsku sinni,“ segir
hann, „eða hvað þurfa þeir að gera
til að verða karlmenn? Að fara í
stríð eða bera sigurorð af ógnandi
dýrum? Það eru engin stríð, engin
rándýr á veginum, engin víglína.
Hvað stendur eftir? Peningar,
íþróttir, orðstír?“
Chuck Palaniuk segir kjarna
sögunnar fjalla um tilraun „geldra“
karlmanna til að verða karlmenn
á nýjan leik en söguhetjan er væg-
ast sagt ringluð í upphafi myndar-
innar. Hann ráfar á milli tólf spora
hópa þar sem hann grætur í barm-
inn á öðrum ringluðum körlum
og þótt hann
bæði eigi fín
húsgögn og
flott föt upplif-
ir hann gríðar-
legt tilgangsleysi
í tilveru sinni. Dag
einn verður svo sápusalinn Tyler
Durden (Brad Pitt) á vegi hans
og lífið tekur níutíu gráðu snún-
ing. Saman stofna þeir slagsmála-
klúbb fyrir karla og í gegnum það
undarlega samfélag komast þeir
í tengingu við karlmennsku sína.
Tyler tekur að sér hlutverk for-
ingjans og predikar að karlarnir
séu hvorki bíllinn sem þeir eiga,
bankainnistæðan, Boss-jakkaföt-
in né sérsaumaða skyrtan.
margrét H. gústavsdóttir
margret@dv.is
Ein eftirminnilegasta senan úr Fight Club sýnir
söguhetjuna gráta í barminn á Bob sem Meat
Loaf lék af mikilli snilld.
karlmennska: geta pabbar ekki grátið?