Dagblaðið Vísir - DV - 13.04.2018, Qupperneq 56

56 13. apríl 2018
Menning „Finnst alltaf einkennilegt þegar einhver setur sig í mjög neikvætt dómarasæti gagnvart listsköpun fólks og vinnu“ - sagði Þórunn Erna Clausen lagahöfundur á Facebook í vikunni. Þórunn var ósátt við útreiðina sem lag hennar, Our Choice, fékk frá Helgu Möller og fleiri sérfræðingum í sjón-varpsþættinum Alla leið í Ríkissjónvarpinu. Ari Jónsson mun flytja lagið fyrir hönd Íslands í
Eurovision sem fer fram í Lissabon í maí.
Í
fátækrahverfum eins allra
fátækasta og stríðshrjáð-
asta svæðis veraldar eru best
klæddu herramenn sem um
getur. La Sape er tísku- og lífs-
stílshreyfing sem hefur fyrir löngu
fest sig í sessi í tveimur stórborg-
um við Kongófljót, Kinshasa og
Brazzaville.
Þeir sem skilgreina sig sem
hluta hreyfingarinnar, svokall-
aðir Sapeurs, klæðast litríkum
klæðskerasniðnum jakkaföt-
um frá dýrustu hönnunarmerkj-
um Evrópu, ganga í vel pússuð-
um leðurskóm, ganga við staf og
skarta glansandi skartgripum.
Stíll og klæðaburður þessara
afrísku dandí-a á að vera tákn
um ríkidæmi, smekk og lífskraft –
yfir gengileg útlitsdýrkun sem þeir
segja að haldi lífi í voninni í hin-
um vonlausu lífsaðstæðum.
Vestræn klæði og siðmenning
Frá því að vestrænn klæðnaður
barst fyrst upp Kongófljótið und-
ir lok 19. aldar hafa slík föt verið
þrungin ýmiss konar merkingu.
Vestræn föt sáust ekki í frum-
skógum Mið-Afríku fyrr en þegar
Evrópumenn eignuðu sér svæðið,
beittu blekkingum og grimmúð-
legu ofbeldi til að gera svæðið að
nýlendum.
Fyrir utan það að blóðmjólka
svæðið af auðlindum í eigin þágu
sáu nýlenduherrarnir það sem
hlutverk sitt að hjálpa heima-
mönnum – sem þeir álitu frum-
stæða og ósiðmenntaða villi-
menn – að þroskast í átt að
siðmenningu. Kristin trú, vís-
indaleg menntun, siðferðisvið-
mið og klæðnaður Vesturlanda
skyldu tekin upp af heimamönn-
um.
Þegar leið á 20. öldina höfðu æ
fleiri Kongómenn fengið vestræna
menntun frá trúboðum og verið
innrættir vestrænir lifnaðarhætt-
ir. Sumir þeirra tóku að starfa fyrir
belgíska og franska nýlenduherra
og tóku upp stíl þeirra og takta.
Þegar leið á öldina fengu svo ein-
hverjir að fara til Frakklands og
Belgíu til að mennta sig eða vinna
og komu þá til baka lítandi út eins
og klipptir út úr nýjustu tískublöð-
um Evrópu og vöktu því eðlilega
mikla aðdáun og eftirtekt.
Æ fleiri Kongómenn klædd-
ust einkennisklæðnaði vestrænna
karlmanna: jakkafötum, skyrtum
og bindi. Það voru ekki síst þeir
sem störfuðu fyrir nýlenduherrana
sem tileinkuðu sér vestræn gildi og
lífshætti. Þetta var hópur sem ný-
lenduherrarnir kölluðu af rasísku
yfirlæti, „hina þróuðu“ eða „sið-
menntuðu“ (fr. Evolué).
Þó að þessi menntaða elíta hafi
framan að verið í forsvari fyrir
sjálfstæðishreyfingar í Belgísku-
jafnt sem Frönsku-Kongó fylgdi
baráttunni og sjálfstæði ríkjanna
tveggja árið 1960 einnig endur-
mat á áhrifum nýlenduveldanna
og krafa um afturhvarf til raun-
verulegrar afrískrar menningar.
Niður með jakkafötin!
Fyrstu árin eftir sjálfstæði Aust-
ur-Kongó (áður Belgísku-Kóngó)
ríkti mikill glundroði og borg-
arastyrjöld sem endaði með því
að hershöfðinginn Mobutu Seso
Seko tók öll völd árið 1965 og ríkti
sem einræðisherra fram á tíunda
áratuginn.
Hann lagði áherslu á að Kongó-
menn hættu að reyna að líkjast
nýlenduherrunum frá Evrópu í
lífsháttum, nafngiftum, og klæða-
burði. Þeir skyldu hætta að reyna
að verða evrópskir og frekar vera
trúir eigin uppruna, þróa sín eig-
in þjóðareinkenni frá menn-
ingu forfeðra sinna. Þessa menn-
ingarstefnu sína kallað Motubu
„auth enticité“  og í þeirri kross-
ferð breytti hann nafni landsins
og flestra borga, bannaði kristin
eigin nöfn og hin hefðbundnu
vestrænu jakkaföt.
Sumar tilrauna Mobutu til
að snúa aftur til upprunalegrar
kongóskrar menningar voru
reyndar frekar misheppnaðar og
nánast hjákátlegar. Að hluta til
vegna þess að svæðið hafði aldrei
verið einsleit menningarheild.
Áður en Evrópumenn neyddu
íbúa Kongó til að skilgreina sig
sem eina þjóð var svæðið heim-
ili ótal ættbálkasamfélaga með
mismunandi tungumál, hefðir og
menningu.
Best klæddu
herramenn Kongó
Kristján Guðjónsson
kristjan@dv.is „Hvíta fólkið fann
kannski upp
þennan klæðnað, en við
gerðum hann að listgrein.
La Sape er hátískuhreyfing sem fæddist í fátækrahverfum eins fátækasta lands heims