Morgunblaðið - 25.01.2018, Blaðsíða 32

32 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. JANÚAR 2018
Guðrún Erlingsdóttir
ge@mbl.is
MAYDAY, MAYDAY, MAYDAY.
THIS IS WESTMAN ISLANDS
RADIO. ERUPTION IN THE
WESTMAN ISLANDS. WE
NEED HELP FOR 5000
PEOPLE. WESTMAN ISLANDS
RADIO.
Þannig hljóðaði neyðarkall frá
Loftskeytastöð Vestmannaeyja um
tvöleytið aðfaranótt 23. janúar 1973,
þegar eldgos braust út á austurhluta
Heimaeyjar. 5.000 íbúar eyjunnar
flúðu með fiskibátum og flugvélum til
fastalandsins.
Hver eru viðbrögð fólks við eldgosi
í túnfætinum?
Engilbert Gíslason 22 ára og tvítug
eiginkona hans, Bryndís Hrólfsdóttir,
bjuggu í kjallaraíbúð í Fögrubrekku
við Vestmannabraut þegar eldgosið
braust út á Heimaey. Eftir að hafa
verið vakin af húsráðanda og sagt að
það væri byrjað að gjósa austur á
Eyju rölti unga parið í rólegheitum
heim til foreldra Engilberts. Þau
töldu sér á leiðinni trú um að um jarð-
elda væri að ræða sem væru ekki
nærri því eins hættulegir og eldgos.
Þegar unga parið kom á æskuheimili
Engilberts á Vallargötunni upplifðu
þau rólegheit. Húsmóðirin Elín sló
upp veisluborði og saman settist fjöl-
skyldan við borstofuborðið um miðja
nótt. Bryndís og Engilbert sjá það í
dag að viðbrögð margra Eyjamanna
gosnóttina voru sérkennileg blanda
af æðruleysi og óraunveruleika.
Stórisinn dreginn frá
,,Ég gerði mér fyrst grein fyrir því
að eitthvað óvenjulegt var á seyði
þegar mamma dró frá stórisinn en
það var aldrei gert, aldrei! Stuttu síð-
ar komu amma og afi sem bjuggu á
Austurveginum með eldgosið nánast í
bakgarðinum hjá sér. Amma var há-
grátandi og í kjölfarið kom Guðný
systir mömmu sem bjó í austur-
bænum. Guðný varð alveg galin þeg-
ar hún sá okkur sitja við veisluborð
og horfa út um gluggann á eldgosið.
Hún sagði að búið væri að gefa það út
að allir ættu að taka saman eitthvað
af fötum og drífa sig niður á bryggju í
bátanna,“ segir Engilbert þegar hann
rifjar upp gosnóttina.
,,Ég hringdi í Gunnhildi systur sem
bjó í austurbænum, hún var skelfingu
lostin en gerði sér ekki meiri grein
fyrir aðstæðum en svo að hún ætlaði
að flýja í skjól í vesturbænum. Frá
tengdaforeldrunum fórum við aftur
niður á Fögrubrekku að setja föt í
töskur og fórum svo um borð í Ísleif
VE,“ segir Bryndís.
Hrædd við jarðskjálfta
Sjöfn Kolbrún Benónýsdóttir var
38 ára þegar gosið hófst. Hún bjó
með eiginmanni sínum Gísla Sig-
marssyni, ásamt fjórum börnum og
ófrísk að því fimmta á Faxastíg sem
tilheyrði á þeim tíma vesturhluta
bæjarins. Sjöfn var ekki hrædd við
eldgosið en jarðskjálftar hræddu
hana og gera enn.
,,Gísli þufti að ræsa mannskapinn
og gera bátinn kláran til þess að flytja
fólkið í burtu. Þegar börnin voru búin
að klæða sig, rak ég þau öll út úr hús-
inu og læsti. Það fékk enginn að fara
inn og sækja sér hluti, ég var svo
hrædd um að það kæmi jarðskjálfti.
Við fórum svo um borð í Elliðaey og
sigldum í leiðindasjóveðri til Þorláks-
hafnar.“
Sonur Sjafnar, Grímur Þór Gísla-
son, var nýorðinn 8 ára, hann segist
ekki hafa skilið hvað pabbi hans átti
við þegar hann vakti hann um tvö-
leytið. Hann vissi ekkert hvað eldgos
var og vildi fara að sofa aftur.
„Ég sagði pabba að það væri frí í
leikfimi um morguninn og ég ætlaði
að sofa lengur. Það endaði með því að
pabbi tók mig upp á hnakkadrambinu
og hélt á mér niður stigann, en ég gaf
mig ekkert með það að það væri frí í
leikfimi,“ segir Grímur.
Ester Kristjánsdóttir sem var 28
ára í gosinu trúði ekki eiginmanni sín-
um Sigurði Guðmundssyni þegar
hann sagði henni að pakka niður í
tösku. Þau þyrftu að fara niður á
bryggju í bátana.
„Ég man að ég pakkaði niður síð-
um ballkjól, ekki veit ég af hverju,“
segir Ester. Hafdís dóttir hennar var
á 11. ári og líkt og margir aðrir Eyja-
menn átti hún ekki von á að farið yrði
til Þorlákshafnar en hún var ánægð
að sleppa við handavinnutíma morg-
uninn eftir. Sjóferðin er Hafdísi í
fersku minni.
„Við fórum með Ísleifi VE. Mér
fannst við öll liggja í hrúgu í ein-
hverjum gangi og allir ælandi í poka,“
segir Hafdís.
Sjöfn og Ester segjast báðar lítið
hafa hugsað á leiðinni upp á land ann-
að en að aðstoða börnin.
„Þegar ég stóð á bryggjunni í Þor-
lákshöfn ófrísk með fjögur börn þá
hugsaði ég með mér: ég er ekkert
með, ekkert, ég hafði skilið allt eftir
heima,“ segir Sjöfn
Síðasti bátur frá Eyjum
Engilbert segir að sér hafi liðið
eins og aumingja að flýja um borð í
bát með konum, börnum og gömlum
körlum.
„Ég var ekki sáttur við sjálfan mig
en vildi ekki yfirgefa eiginkonuna. Ég
hefði heldur ekki komist frá borði.
Það voru allir ungir sem gamlir rekn-
ir um borð í bátana aftur.
,,Í minningunni vorum við síðasti
bátur til þess að yfirgefa Eyjarnar.
Það þurfti bæði að setja glussa á stýr-
ið og svo var okkur bannað fara fyrr
en varnarliðið hefði flutt alla af
sjúkrahúsinu og elliheimilinu með
flugi frá Eyjum,“ segir Engilbert.
Hann minnist þess að ösku og glóandi
litlum molum hafi rignt yfir hann
þegar siglt var út úr höfninni. Bryn-
dís minnist þess að í Þorlákshöfn hafi
þurft að sæta lagi til þess að komast
frá borði úr bátunum vegna þess að
sjór gekk yfir hafnargarðana. Síðan
tók við strætisvagnaferð til Reykja-
víkur í fullum vagni.
,,Konurnar fengu sæti, en ég ekki.
Ég hugsa alltaf hlýlega til Jónasar
Guðmundssonar trésmíðameistara
sem kallaði í mig: ,,Engilbert minn,
komdu og sestu hjá mér á sængina
mína.“ Saman sátum við á gólfinu
fremst í vagninum á poka með sæng
Jónasar,“ rifjar Engilbert upp.
Engilbert fór til Eyja rúmum
sólarhring síðar. Hann segir að í raun
hafi hann ekkert vitað hvað hann var
að fara að gera. Engilbert var starfs-
maður Útvegsbankans og var með
samviskubit yfir því að vera ekki í
vinnu. Hann hafði ekkert séð af sam-
starfmönnum sínum á leiðinni upp á
land og hélt að þeir hefðu mætt í
vinnu í bankann í Eyjum klukkan níu
morguninn eftir.
,,Á leiðinni í Þorlákshöfn kom
beiðni í útvarpinu frá Ólafi Helgasyni,
bankastjóra að starfsmenn hefðu
samband. Ég fékk að hringja eins og
svo margir aðrir í Meitlinum í Þor-
lákshöfn. Ég sagði Ólafi hálfskömm-
ustulegur að ég væri í Þorlákshöfn á
leiðinni til Eyja. Ólafi fannst það hið
besta mál og spurði hvort ég ætti bor-
vél. Ég hélt það nú, nýbúinn að eign-
ast splunkunýja vél. Gott mál, svaraði
Ólafur, farðu í bankann með borvél-
ina og boraðu upp öryggishólfin og
komdu með innihaldið suður,“ segir
Engilbert og bætir við að hann hafi
siglt með Heklunni til Eyja og þegar
komið var að Eyjum sá hann Kirkju-
ból í ljósum logum.
„Ég segi við útlending sem stóð við
hliðina á mér, þetta er eins og stríð.
Einhverju síðar skrifaði blaðamaður
um gosið og vitnaði í orð mín. It,s like
a war of nature.“
Grét í Eldheimum
Það er skrýtið að tala um þetta
núna, þetta hreyfir við einhverri taug.
Þetta er eins og þegar ég kom í Eld-
heima í fyrsta skipti, ég fór að gráta
um leið og ég kom inn á þann hluta
sýningarinnar sem byggist á lifandi
myndum og goshljóðum. Ég áttaði
mig fyrst þá á því hvað eldgosið hafði
mikil áhrif og upplifði gosið aftur þeg-
ar ég heyrði hávaðann. Ég stóð heil-
lengi einn með sjálfum mér og grét.
Gunna systir sagði að ég væri ekki
fyrsti karlmaðurinn sem gréti í Eld-
heimum.“
Þegar Engilbert kom til Eyja taldi
hann rétt að koma við á lögreglustöð-
inni og láta vita hvert erindin hans
var í bankann, vopnaður borvél um
miðja nótt.
„Borvélin dugði engan veginn á
þykkar hurðirnar á öryggishólfinu,
ég náði ekki einu sinni að rispa lakkið.
Það þurfti rándýra iðnaðarmenn úr
Reykjavík til þess að bora sílendrana
Doði, kvíði og varnarleysi
 5.000 manns flúðu heimili sín  Tók síðan ballkjól með  Kvikt samfélag í Eyjum  Strengurinn
þaninn til hins ýtrasta  Grín notað sem áfallahjálp  Eyjamenn bera virðingu fyrir náttúruöflum
Ljósmynd/Sigurgeir Jónasson Morgunblaðið/Árni Sæberg
Eyjamenn Engilbert Gíslason og Bryndís Hrólfsdóttir þráðu ekkert heitara
en að flytja til Eyja að loknu gosi, sem þau gerðu. Nú búa þau á Álftanesi.
Eldgos á Heimaey Sjónarhorn Engilberts og Bryndísar þegar búið var að
draga stórisinn frá gosnóttina. Myndin sjálf er tekin í fyrstu viku febrúar.
 SJÁ SÍÐU 34
EXPLORE WITHOUT LIMITS
®
ARCTIC TRUCKS ÍSLAND EHF.
KLETTHÁLSI 3
110 REYKJAVÍK
SÍMI: 540 4900
NETFANG: info@arctictrucks.is
www.arctictrucks.is
DEKKJAÞJÓNUSTA
TÍMABÓKANIR
Í SÍMA 540 4900
JEPPADEKK
fyrir íslenskar aðstæður
VÖNDUÐ OG HLJÓÐLÁT
DEKK UNDIR FLESTAR GERÐIR
JEPPA OG JEPPLINGA.