Morgunblaðið - 19.05.2018, Síða 53

MENNING 53
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. MAÍ 2018
Sá óvenjulegi viðburður áttisér stað í vikunni að tværhelstu og elstu menning-arstofnanir þjóðarinnar tóku
sig til og fluttu sameiginlega verk, eða
öllu heldur gjörning, á Stóra sviði
Þjóðleikhússins. Ragnar Kjartansson
myndlistarmaður og Kjartan Sveins-
son tónskáld, áður meðlimur Sigur
Rósar, höfðu áður unnið saman að
samskonar gjörningaverkum í Þýska-
landi en nú var kominn tími til að fá
mennina heim. Það er ekki laust við
að einhverskonar leiksýning hafi
byrjað strax við undirritun samninga
í fyrrahaust, en af myndum að dæma
mátti greina eftirvæntingu þeirra fé-
laga sem með látbragði neru saman
höndum með stríðnissvip, líkt og þar
færu loddarar sem ætluðu að snúa
menningarlífinu hér heima á hvolf.
Eftir uppklapp á frumsýningu stukku
þeir svo af sviðinu í svipuðum karakt-
er og létu sig hverfa.
Hvar sér maður svona kúlissleik-
hús í dag? Tilfinningin var á stundum
sú að þar færi grunnskólasýning en
þó vissulega í hæsta gæðaflokki. Sýn-
ingin var á sinn hátt afturhvarf til
upphafsára Þjóðleikhússins – risavax-
in máluð leiktjöld þvert yfir svið og
sviðsetningin natúralistísk. Sinfón-
íuhljómsveit Íslands var auk þess
mætt á þann stað þar sem hún hóf
leik fyrir rúmum 60 árum, að þessu
sinni ofan í gryfju, nánast í fóstur-
stellingu.
Verkið, eins og það var kallað í leik-
skrá, er gjörningur, einn af mörgum
sem Ragnar Kjartansson hefur sett
upp víða um veröld við mikinn orðstír.
Ekkert hlé var á sýningunni; andar-
takið var fangað í rauntíma. Leik-
tjaldið, handmálað, var yfirgengilegt,
rómantískt náttúrulandslag; ægifeg-
urð, fjallstindar, sólarlag innan um
magnþrungið skýjafar þar sem mátti
greina stóran ránfugl. Eina lífið á
sviðinu, auk (her)mannsins, var sólin
sem gekk til viðar meðan sýningin
varði. Ef einhverjum leiddist biðin
eftir dauðanum á sviðinu gat hinn
sami fylgst með blóðrauðu sólarlag-
inu fjara út og vitað að þá væri sýn-
ingin brátt á enda. En því fór fjarri að
alla hafi syfjað þó söguþráðinn hafi
vantað.
Endurtekningin – „Stríð er leikhús
sem leikur leikhús“ stóð í vandaðri
leikskrá verksins en þar var jafn-
framt svarið af sér að gjörningur
þeirra Ragnars og Kjartans væri af-
bygging á leikhúsi eða tónsmíðum,
heldur væru þeir að leika sér í bruna-
rústunum sem byltingar tuttugustu
aldarinnar skildu eftir á þeim stað þar
sem áður stóðu leikhús, hvar leikin
voru leikrit eða spilaðar sinfóníur. Út-
koma þeirra félaga varð einhverskon-
ar sinfónía og einhverskonar leikhús.
Sögusviðið minnti sterkt á miðevr-
ópskan vígvöll á 18. eða 19. öld. Bún-
ingarnir voru að sögn unnir upp úr
flíkum úr búningasafni Þjóðleikhúss-
ins, úr leikverkunum Kóperník höf-
uðsmanni og Þremur systrum, sem sé
leiksögulegir án þess að vera á neinn
hátt sögulegir enda enginn söguþráð-
urinn.
Það veit sá sem hefur prófað hæga
upprisu í einn og hálfan klukkutíma á
leiklistarnámskeiði að það er stórmál
að sýna, öllu heldur líkamna, hægan
dauða í einni samfelldri hendingu.
Eftir stuttan forleik heyrðust búk-
hljóð og loks skreið Hilmir Snær
Guðnason emjandi fram, reis upp eft-
ir langa mæðu, studdi sig við riffil
með áföstum byssusting, ákallaði al-
mættið, grét, syrgði fallna félaga, allt
þar til hann steig á púðurkerlingu og
dó. Allavegana heyrðist hvellur og
reykur steig upp. Nokkurn veginn
þannig leið senan áfram óáreitt í heilan
klukkutíma. Tónlistin var látlaus, nán-
ast bernsk og einlæg í einfaldleika sín-
um; langar hendingar með stórum
hljómum sem risu og hnigu gegnum
verkið undir stjórn Bjarna Frímanns
Bjarnasonar og hélt sviðshluta verks-
ins við efnið. Tónverk Kjartans hljóm-
aði sem wagnerískur niður, seiður – í
senn dáleiðandi og svæfandi en um leið
fallegur og hugvekjandi löngu eftir að
sviðstjöldin féllu. Ljós ofan úr rjáfri
lýstu á hljómsveitina verkið á enda
sem tók því miður fókus af því sem
fram fór á sjálfu sviðinu. Ef til vill var
þörf á lýsingu við spilamennskuna
nema þörf var á að undirstrika þátt
hljómsveitarinnar í verkinu.
Var verkið epískt? Nei. Engum
söguþræði var til að dreifa, en andar-
takið, mómentið, var fangað í rauntíma
í einni hendingu sem getur reynst
mörgum Íslendingnum á sögueyjunni
snúið að lifa með. Það má spyrja sig
hvort einhver vissi hverju von var á í
Þjóðleikhúsinu á miðvikudagskvöldið.
Verkið var í raun hreinasta afbragð og
uppfærslan að öllu leyti fagmannlega
unnin og flutt. Aldrei vottaði fyrir
áreynslu og hermaðurinn líkamnaðist
á áhrifaríkan hátt í Hilmi Snæ sem
gætti þess vel að leika aldrei. Útkom-
an, þegar allt er vegið og metið, er að
sjónarspilið hafi heppnaðist betur en
Ragnar Kjartansson hafði þorað að
vona ef marka má viðtöl fyrir sýning-
una, en hann hélt að fólki ætti eftir að
leiðast, að klukkutíma gluggi yrði á við
þrjá. Allavega leiddist ekki undirrit-
uðum, ekki heldur sessunautnum sem
lætur ekki bjóða sér neitt flipp og yfir-
borðsmennsku.
Það verður ekki hjá því komist að
minnast á höfundareinkenni Ragnars
sem litar allt verkið – sonur leikara og
leikstjóra sem dvaldi ungur löngum
stundum við leikæfingar úti í sal eða
baksviðs, sá ungur að árum í gegnum
leikinn og hreifst af endurtekningunni;
er þetta einhverskonar trámi sem
Ragnar er að vinna svona snilldarlega
vel úr? Í texta leikskrár var reynt að
botna þetta allt saman: „Tilfinning-
arnar sem Stríð vekur með okkur eru
ekki tilfinningar sem vísa skýrt til
reynslu okkar af lífinu heldur frekar
og jafnvel einvörðungu til reynslu okk-
ar af leikhúsi …“ og spurt var í fram-
haldinu: „Eru leikhústilfinningar ekki
líka tilfinningar?“ Svari nú hver fyrir
sig, en í prinsippinu, jú.
Stríð, samt friður
Ljósmynd/Hörður Sveinsson
Fagmannlegt „Verkið var í raun hreinasta afbragð og uppfærslan að öllu
leyti fagmannlega unnin og flutt,“ segir í rýni um Stríð í Þjóðleikhúsinu.
Þjóðleikhúsið
Stríð bbbbb
Verk eftir Ragnar Kjartansson og Kjart-
an Sveinsson. Leikstjórn: Ragnar Kjart-
ansson. Tónlist: Kjartan Sveinsson.
Hljómsveitarstjóri: Bjarni Frímann
Bjarnason. Leikmynd: Ragnar Kjart-
ansson. Hljómsveit: Sinfóníuhljómsveit
Íslands. Útfærsla leikmyndar: Axel Hall-
kell Jóhannesson og Jana Wassong.
Búningar: Helga I. Stefánsdóttir. Lýsing:
Halldór Örn Óskarsson. Dramatúrg:
Henning Nass. Leikari: Hilmir Snær
Guðnason. Aukaleikarar: Adolf Smári
Unnarsson, Tómas Helgi Baldursson og
Aron Martin de Azevedo. Frumsýning á
Stóra sviði Þjóðleikhússins miðvikudag-
inn 16. maí 2018.
INGVAR
BATES
TÓNLIST
ICQC 2018-20
PÖNTUN AUGLÝSINGA:
Til mánudagsins 22. maí.
NÁNARI UPPLÝSINGAR GEFUR:
Katrín Theódórsdóttir
Sími 569 1105, kata@mbl.is
Blaðið verður með góðum
upplýsingum um garðinn,
pallinn, heita potta,
sumarblómin, sumar-
húsgögn og grill ásamt
girnilegum uppskriftum.
Garðar &grill
fylgir Morgunblaðinu föstudaginn 25. maí
SÉRBLAÐ
Tónlistarkonan Kristín Anna Val-
týsdóttir heldur tónleika í Mengi í
kvöld kl. 21. Hún hélt tvenna tón-
leika í listasafninu Cincinnati Art
Museum í Bandaríkjunum í síðasta
mánuði á tónlistarhátíðinni Home-
coming og er hátíðin haldin af með-
limum bandarísku rokksveit-
arinnar The National. Kristín Anna
kom einnig fram með Aaron og
Bryce Dessner úr The National á
opnunarkvöldi hátíðarinnar þar
sem einnig komu fram Lisa Hann-
igan, Spank Rock Official og Mouse
on Mars.
Ýmir Grönvold hannar sviðs-
mynd fyrir tónleikana í kvöld en
hann gerði einnig sviðsmynd fyrir
tónleikasviðið í listasafninu í Cinc-
innati. Á tónleikunum leika einnig
Daníel Friðrik Böðvarsson, Bjarni
Frímann Bjarnason og Ingi Garðar
Erlendsson. Húsið verður opnað kl.
20.30 og miðaverð er kr. 2.500.
Á tónleikum Kristín Anna Valtýsdóttir.
Kristín Anna held-
ur tónleika í Mengi
Kór Lindakirkju heldur tónleika kl.
20 á mánudag, annan í hvítasunnu, í
Lindakirkju ásamt hljómsveit undir
stjórn Óskars Einarssonar. Kór-
meðlimir munu einnig koma fram
og flytja einsöng og sérstakur ein-
söngvari verður Arnar Dór Hann-
esson sem landaði 2. sæti í söng-
keppninni The Voice Ísland fyrir
rúmu ári.
Kirkjukór Kór Lindakirkju lyftir höndum til himins á tónleikum.
Kórtónleikar á annan í hvítasunnu