Skírnir - 01.04.2007, Blaðsíða 134

i› fundu sam hljóm í n‡ja sam run an um,22 ein kennd ist líf fræ› in af
hug mynda fræ›i legri bar áttu fylg is manna Lamarcks, Darwins og
Mendels. fiessi bar átta sner ist um e›li flró un ar lífs ins, fl.e. hvort
hún ger› ist smátt og smátt e›a í stór um stökk um, og hvort erf›a -
efn i› ver›i fyr ir bein um áhrif um frá um hverf inu, sem ‡m ist var
kall a› lamarckismi e›a erf› ir áunn inna eig in leika.23
Áhrif fless ara manna á sögu líf fræ› inn ar eru óum deild og ver›a
í raun enn áhuga ver› ari fyr ir flær sak ir a› áhrif verka fleirra ná›u
eins og al kunna er langt út fyr ir hef› bundna líf fræ›i, sem enn
frem ur end ur spegl ar flá gagn kvæmu víxl verk un sem er á milli hug -
mynda í raun vís ind um og ann arra flátta menn ing ar inn ar.24 fia› var
einmitt flessi ofur á hersla á flró un ar fræ› ina og túlk an ir í anda henn -
ar, jafnt inn an líf fræ› inn ar sem utan, sem var› kveikj an a› hreyf -
ingu inn an d‡ra fræ› inn ar und ir lok nítj ándu ald ar er kennd hef ur
ver i› vi› til rauna d‡ra fræ›i. Upp haf flessa and ófs gegn flró un ar -
kenn ing unni og a› fer›a fræ›i leg um grunni henn ar, form fræ› inni
(morp hology) sem fæst vi› form og bygg ingu dau›ra líf vera, ligg ur
í til raun um fl‡ska d‡ra fræ› ings ins Wil helm Roux (1850–1924)
ári› 1888 og sam landa hans, Hans Driesch (1867–1941), fjór um
árum sí› ar.25 Til raun ir tví menn ing anna marka upp haf líf e›l is -
fræ›i legr ar nálg un ar inn an d‡ra fræ› inn ar, en fyr ir flenn an tíma
haf›i beit ing efna- og e›l is fræ›i legra a› fer›a vi› rann sókn ir á
d‡r um al far i› snú ist um lækn is fræ›i leg ar spurn ing ar, fl.e. mann -
inn. Mik il vægi fless ar ar n‡ju nálg un ar fólst í flví a› ein stak ling ur -
steindór j. erlingsson134 skírnir
22 Ít ar lega um fjöll un um n‡ja sam run ann er a› finna hjá Smocovit is, Vassiliki
Betty, Uni fy ing Biology: The Evolution ary Synt hes is and Evolution ary
Biology, Princeton: Princeton Uni versity Press, 1996.
23 Stein dór J. Er lings son, „Inn gang ur“, bls. 39–47.
24 Stein dór J. Er lings son, „From Haeckeli an Mon ist to Anti-Haeckeli an Vita list:
The Trans formation of the Iceland ic Natura list fior vald ur Thorodd sen
(1855–1921)“, Jo urnal of the Hi story of Biology 35: 443–470, 2002.
25 Roux, Wil helm, „Beiträge zur Entwicklungs mechanik des Embryo,“ Wirchows
Archiv 114: 113–153, 289–291, 1888; Driesch, Hans, “Entwicklings mechan -
ische Stu dien, I: Der Werth der beiden erst en Furchungzellen in der Ecin -
odermenentwicklung,” Zeit ung der Wis senschaft. Zoology 53: 160–178, 1892.
Ná kvæma út list un á til raun um fleirra er a› finna hjá Moore, John, Sci ence as a
Way of Knowing: The Founda tions of Modern Biology, Cambridge, MA:
Harvard Uni versity Press, 1993, bls. 445–454.
Skirnir vor 2007-med ollum-1:Skírnir haust nota-1 25.4.2007 14:27 Page 134