Skírnir - 01.04.2007, Blaðsíða 163

kon ungs hef ur ver i› ein helsta ástæ›a fless a› Ís lend ing ar geng ust
und ir skatt og sóru hon um trún a›. En voru a›r ar lei› ir mögu leg -
ar til a› tryggja fri› inn?
Au› vit a› má hugsa sér a› Ís lend ing ar hef›u get a› flrá ast vi›
og hald i› áfram a› fara flá lei› sem far in var hér á landi fyrstu 300
ár fljó› veld is ins, á›ur en ófri› ur Sturl unga ald ar hófst. Sú hug -
mynd hef ur ver i› sett fram a› fla› kerfi sam skipta sem ein kenn ir
fæ› ar sam fé lög stefni ekki sí› ur a› fri›i en ófri›i. Mann fræ› ing ur -
inn Max Gluck man (1911–1975) benti á a› sam fé lög flar sem bló› -
hefnd tí›kast vir› ast ekki eiga fla› sér stak lega á hættu a› leys ast
upp í lög leysu. fivert á móti er vit a› til fless a› sum fleirra hafi
flrif ist lengi án fless a› lög og regla leg› ust af. †mis tengsl í sam -
fé lag inu ver›i til fless a› tryggja fri› inn. Í sam fé lagi sem ekki
bygg ist á stofnætt um held ur flví a› fjöl skyld ur mynda vensl í
‡ms ar átt ir, hl‡t ur a› koma upp sú sta›a a› sum ir a› il ar séu
tengd ir bá› um deilu a› il um.39 Sta›a slíkra manna er erf i›, eins og
al kunn dæmi af Katli úr Mörk og Ingj aldi úr Keld um í Brennu-
Njáls sögu s‡na. fiví eru fleir gjarn an flung ló› á vog ar skál fri› ar,
flví a› sætt ir eru fleim í hag. fieg ar Kjallekling ar og fiórs nes ing ar,
und ir for ystu fior steins florska bíts, eiga í deil um fleim sem sagt er
frá í Eyr byggju, er fiór› ur gell ir kvadd ur til vegna fless a› „hann
var frændi Kjalleklinga en ná mág ur fior steins; flótti hann lík ast ur
til a› sætta flá,“ sem hann og ger›i.40 fiór› ur er lát inn leita sátta
vegna fless a› hann á grei› an a› gang a› bá› um a› il um en einnig
vegna fless a› sta›a hans er erf i› fleg ar vin ir hans og frænd ur eru
a› veg ast á. Hann get ur hvor ug um fylgt án fless a› mó›ga hinn en
hann get ur held ur ekki ver i› a› ger›a laus flví a› me› flví glat ar
hann vin áttu beggja. fieg ar frænd ur og vin ir áttu í deil um var› a›
taka af stö›u, eina lei› in til a› kom ast hjá flví var a› reyna a› setja
ni› ur deil urn ar. fietta flekk ist líka frá sí› ari öld um og af fless um
sök um voru menn eins og Gu› mund ur Brands son (d. 1151),
prest ur í Hjar› ar holti, oft í hlut verki sátta semj ara. Hann er nefnd -
þegar ísland varð hluti af noregi 163skírnir
39 Sbr. Max Gluck man: „The Peace in the Feud“, Past & Pres ent, a jo urnal of sci -
entific hi story (Num ber 8. Novem ber 1955), bls. 1–14.
40 Ís lenzk forn rit IV. Eyr byggja saga, Grœnlend inga sƒgur. Útg. Ein ar Ólaf ur
Sveins son og Matth í as fiór› ar son. Reykja vík, 1935, bls. 16–18.
Skirnir vor 2007-med ollum-1:Skírnir haust nota-1 25.4.2007 14:27 Page 163