Skírnir - 01.04.2010, Side 31

31hraðskilnaður eða lögskilnaður?
þá ekki lengur verið bundnir af þeim. Einkanlega lægi nærri að álykta á
þessa leið, ef ekki væri unnt að byrja á samningum um endurskoðun á sam-
bandslögunum á árinu 1941, þó að Íslendingar gerðu kröfu um það skv.
18. gr. sambandslaganna.13
Með sanni má segja um grein Bjarna að hún marki tímamót í allri
umræðu í landinu um tengsl Íslands og Danmerkur. Þarna birtist
sem sagt fyrst hugmyndin um „vanefndir“ Dana á bæði sambands-
lögunum og konungssambandinu. Dönsk stjórnvöld gætu ekki
lengur rækt skyldur sínar samkvæmt sambandslögunum og kon-
ungur ekki farið með æðsta valdið. Hvort tveggja hefðu Íslendingar
orðið að leysa til sín. Að mati Bjarna var síðan alfarið á valdi Al -
þingis að ákveða hvort svo skyldi verða til frambúðar. Þær ákvarð -
anir væru á hendi Íslendinga einna: þeir þyrftu ekki lengur að semja
við Dani um eitt eða neitt, hvorki Danakonung, þjóðþing þeirra né
ríkisstjórn. Íslendingar einir færu með fullveldisrétt þjóð ar innar og
Alþingi eitt skyldi ákvarða hvernig þeim rétti skyldi beitt hverju
sinni. Einnig taldi Bjarni að í styrjöldinni hefðu skapast gjörbreyttar
aðstæður:
Atburðir þessir sýna enn ljósara en menn höfðu áður gert sér í hugarlund,
að Íslendingar ráða ekki sjálfir örlögum sínum nema að litlu leyti. Ennþá
ótvíræðara er þó hitt, að stoð finna þeir ekki hjá sambandsríki sínu, heldur
stafar einungis aukin hætta af sambandinu. Hvar er þá hjálpar að vænta?
Hvergi nema hjá oss sjálfum. Þegar í harðbakka slær, á hver þjóð nóg að
hugsa um sjálfa sig.14
Síst af öllu virtist Bjarni telja að Íslendingar gætu vænst einhvers
góðs af Dönum sem árið 1864 höfðu að hans sögn „ráðagerðir um
að bjóða Þjóðverjum Ísland í skiptum, til þess að þeir fengju sér
hagkvæmari samninga um Slésvík og Holsetaland, er Þjóðverjar
höfðu þá hertekið og héldu, þrátt fyrir gagnstæðar ráðagerðir
Dana.“15 Ekki áleit Bjarni heldur að þjóðum Norðurlanda væri ein-
hver vörn í samvinnu sín á milli; þar af leiðandi skyldu Íslendingar
skírnir
13 Bjarni Benediktsson 1940: 26, 33.
14 Bjarni Benediktsson 1940: 32.
15 Bjarni Benediktsson: 1940: 22–23.
Skírnir vor 2010 með Guðna-NOTA_Layout 1 19.4.2010 15:23 Page 31