Skírnir - 01.04.2010, Side 41

41hraðskilnaður eða lögskilnaður?
vegna þess að þjóðin er sennilega öll á einu máli um að standa framvegis
alveg á eigin fótum — og um rjett okkar til þess. Það virðist nauðsyn, ekki
síst vegna viðhorfsins út á við, að ekki verði ástæða til neins vafa um einingu
Íslendinga í þessu máli. Það verður að leysa þennan vanda á einhvern hátt.
Allir munu sammála um, að æðsta úrskurðarvaldið i málinu er hjá þjóðinni
sjálfri. Hlutverk Alþingis er að búa málið sem best og á sem heppilegastan
og virðulegastan hátt í hendur þjóðarinnar til úrlausnar. Það er kostur
lýðræðisskipulagsins (demokratis), og gefur því öryggi, að þjóðin sjálf hefir
æðsta úrskurðarvaldið í slíkum málum.41
Hugmyndum sínum um að þjóðin ætti að fjalla beint um sjálf -
stæðis málin, áður en lokaákvarðanir væru teknar, fylgdi Sveinn
síðan eftir í janúar 1944 með opinberu bréfi til Alþingis þar sem
hann sagði að það skorti lögmæti til að taka lokaskrefin í sambands-
málunum. Boða ætti til sérstaks þjóðfundar til að taka slíkar ákvarð -
anir. Slíkt lýðræði væri í samræmi við hugmyndir Jóns Sigurðssonar
forseta og íslenska lýðræðishefð. Þannig hefði verið boðað til sér-
staks þjóðfundar 1851 til að fjalla um fullveldismál Íslands, þó að
þá þegar hefði verið til staðar Alþingi sem endurreist var 1845.42
Áður en við skoðum nánar ágreining hraðskilnaðarmannsins
Bjarna Benediktssonar og lögskilnaðarmannsins Sveins Björnssonar
er gagnlegt að skoða röksemdir Sveins með sama hætti og áður var
fjallað um röksemdir Bjarna:
Fyrsta forsenda: Meginverkefni í íslenskum stjórnmálum hefur frá upphafi
verið að tryggja sjálfstæði Íslands, að Íslendingar verði frjáls þjóð.
Önnur forsenda: Raunverulegt sjálfstæði verður einungis tryggt með ytra
sjálfstæði og að lýðræði ríki og allir innviðir samfélags og þjóð menn -
ingar séu traustir.
Þriðja forsenda: Hvorki sambandslögin né konungssambandið skerða ytra
sjálfstæði Íslands.
Fyrsta ályktun: Baráttunni fyrir ytra sjálfstæði lauk með fullum sigri 1918.
Íslendingum ber að fylgja til fulls ákvæðum sambandslagasamningsins.
Konungssambandið er ekki uppsegjanlegt.
Önnur ályktun: Brýnasta verkefni íslenskra stjórnmála er virkara lýðræði
og traustari innviðir samfélags og þjóðmenningar.
skírnir
41 Morgunblaðið, 3. desember 1943.
42 Gylfi Gröndal 1994: 310–313.
Skírnir vor 2010 með Guðna-NOTA_Layout 1 19.4.2010 15:23 Page 41