Skírnir - 01.04.2010, Qupperneq 88

synjuninni með því að setja ný lög um brottfall fjölmiðlalaganna.
Þannig hafði Ólafur Ragnar Grímsson sigur gegn sínum forna
fjanda þótt ekki kæmi til þjóðaratkvæðagreiðslu og sýndi í verki að
forseti hafði vald til að synja lögum staðfestingar.
Ólafur Ragnar hélt því síðar fram að í deilunum um fjölmiðla-
lögin hefði komið í ljós „að stjórnskipunin virkaði fullkomlega eðli-
lega“ og hrakspár um stjórnarkreppu, afsagnir ríkisstjórnar og þar
fram eftir götunum hefðu ekki ræst. Forseti hefði einfaldlega beitt
sínu valdi, þingið brugðist við með því að afnema lög sem hefðu
ekki haft stuðning þjóðarinnar og „allt féll í ljúfa löð“.99 Um þetta
má þó deila. Forseti hafði réttlætt synjun sína með því að vísa í
ákvæði 26. greinar um þjóðaratkvæðagreiðslu og þá sannfæringu
sína „að farsælast sé fyrir okkur Íslendinga að þjóðin fái tækifæri
til að kveða upp sinn dóm“.100 Lögin um brottfall fjölmiðlalaganna
komu í veg fyrir það og þegar þau voru í bígerð mun forseta einmitt
hafa verið skapi næst að neita líka að undirrita þau. Rökin fyrir því
hefðu þá verið þau að annars væri hann ekki samkvæmur sjálfum
sér og þjóðin fengi ekki að segja hug sinn eins og stjórnarskráin
bauð.101
Rúmum fimm árum síðar tók forseti aftur til sinna ráða. Frá
hruni bankanna haustið 2008 var Icesave-deilan eitt erfiðasta
viðfangsefni stjórnvalda og síðsumars árið eftir samþykkti Alþingi
lög sem heimiluðu ríkisstjórninni að ábyrgjast lán Tryggingarsjóðs
innstæðueigenda og fjárfesta frá breskum og hollenskum stjórn-
völdum. Í frumvarpi til laganna voru ýmsir fyrirvarar og þegar for-
seti staðfesti lögin gerði hann það „með sérstakri áritaðri tilvísun til
fyrirvara Alþingis“.102
88 guðni th. jóhannesson skírnir
99 Þórarinn Þórarinsson 2008: 44.
100 „Yfirlýsing forseta Íslands“, 2. júní 2004, www.forseti.is → Ræður og kveðjur
→ Ræður 2004.
101 Sjá Sigmund Erni Rúnarsson 2007: 371–372. Aðrir hafa tekið undir slíkt mat.
Árið 2007 sagði Svandís Svavarsdóttir, borgarfulltrúi Vinstri hreyfingarinnar –
græns framboðs (og síðar alþingismaður og umhverfisráðherra) að brýnt væri
að synjaði forseti lögum staðfestingar „sé ekki hægt að draga umrætt frumvarp
til baka heldur sé þjóðinni gert kleift að ganga til atkvæða án undanbragða“
(Svandís Svavarsdóttir 2007).
102 „Yfirlýsing forseta Íslands“, 2. september 2009, www.forseti.is → Fréttatilkynn-
ingar.
Skírnir vor 2010 með Guðna-NOTA_Layout 1 19.4.2010 15:24 Page 88