Skírnir - 01.04.2010, Page 104

Þannig vísuðu frumbyggjarnir í menningararf sinn til þess að
viðhalda stöðu sinni og koma í veg fyrir framtíð sem þeim þókn -
aðist ekki. Briggs bendir á að á þennan eða sambærilegan hátt geti
menningararfur verið minnihlutahópum mikilvægt menningarlegt
auðmagn sem hægt sé að nota til samræðu við stærri og valdameiri
hópa, finnist minnihlutahópum vera þrengt að sér.
Í bók sinni Uses of Heritage sýnir fornleifafræðingurinn Laura -
jane Smith fram á að menningararfi sé alltaf ætlað að endurspegla
sérkenni og sögu ákveðinna hópa, og því séu réttindi hópsins — og
þá á hún ekki síst við minnihlutahópa — gagnvart því sem þeir líta
á sem sinn eigin menningararf mjög mikilvæg: Í sjálfum menning-
ararfinum sé fólgin sjálfsmynd þess hóps sem vísar til hans, endur-
minningar hans og saga, órjúfanleg tengsl við liðna tíma og látna
forfeður, sem og mikilvægar vísanir sem hópurinn merkir sig með
í samtímanum.9
Vegna alls þessa geta valdaminni hópar notað gildi menningar -
arfs síns til þess að bæta eigin lífsskilyrði, fái þeir eitthvað um hann
að segja á annað borð, rétt eins og frumbyggjarnir á Hawaii-eyjum
gerðu: Með því að vísa í menningararf sinn gátu þeir sýnt öðrum
fram á að þeir hafi ákveðið auðmagn að verja, ákveðin menningar-
verðmæti að standa vörð um. Þannig gátu þeir hafnað þeim breyt-
ingum sem annars hefðu orðið á umhverfi þeirra. Hinsvegar bendir
Smith á að einnig megi nýta menningararf til þess að setja fram
gagn rýni á ríkjandi kerfi og núverandi samfélagsskipulag, vilji
ákveðinn hópur fólks fara fram á breytingar í stað þess að hafna
þeim. Sjálf tekur Smith dæmi af frumbyggjum í Ástralíu en mig
langar að nefna yfirlýsingu Torfusamtakanna í Reykjavík frá því í
apríl 2009 sem dæmi um slíkt. Í yfirlýsingunni gagnrýna Torfusam-
tökin framgöngu yfirvalds gagnvart hústökufólki sem hafði ólög -
lega hreiðrað um sig í gömlu og yfirgefnu húsi á Vatnsstíg 4, og
„hafði það eitt að markmiði að benda á leiðir til bæta umhverfi og
samfélag í miðbænum …“10 Í yfirlýsingunni má einnig finna gagn-
rýni á almennt skipulag miðbæjarins, þar sem fjölmörg gömul hús
með ákveðið menningarlegt gildi fyrir mörgum eru látin liggja undir
104 bryndís björgvinsdóttir skírnir
9 Smith 2006: 276–298.
10 Torfusamtökin 2009, 21. apríl.
Skírnir vor 2010 með Guðna-NOTA_Layout 1 19.4.2010 15:24 Page 104