Skírnir - 01.04.2010, Síða 122

sé sem við viljum muna úr sögu okkar þegar við rifjum upp tákn
kyn þáttahyggjunnar. Upprifjun fortíðar getur einkennst af for tíðar -
þrá (nost algíu) sem líta má á sem eina tegund félagslegs minnis.
Hún felur í sér sýn á tímann sem línulegt fyrirbæri og í henni má
finna rof á milli fortíðar og nútíðar (Bissell 2005). Mann fræðingar
hafa á síðastliðnum árum vakið athygli á svokallaðri „fortíðarþrá
eftir nýlendutímanum“ í sambandi við ólík ríki og samfélög í
Afríku (sjá Bissell 2005; Werbner 1996). Paul Gilroy (2004) hefur
haldið því fram að fortíðardraugar heimsvalda- og nýlendustefn-
unnar haldi áfram að skapa samtímann þó að saga þessara fyrirbæra
sé oft þögul og lítt sjáanleg. Að vissu leyti má líta svo á að upprifjun
ákveðinna minna, svo sem kyn þátta hyggju, einkennist í sjálfu sér
af fortíðar þrá, og þá í formi þrjósku við að viðhalda ákveðinni teg-
und þekkingar til að skilja umheiminn og sjálfan sig í tengslum við
hann.
Hugmyndir um kynþætti hafa sögulega séð verið samofnar
öðrum þáttum sjálfsmynda, og eins og Vron Ware (1996: 65–69)
bendir á hafa hugmyndir um kynþátt oft og tíðum verið svo kynj -
aðar og ofnar stéttarlegum afmörkunum að ekki er mögulegt að
aðskilja eitt frá öðru. Fræðimenn hafa á undanförnum árum bent á
fordómafullar ímyndir af ýmsum hópum fólks, til dæmis innflytj-
endum og fólki með dökkan litarhátt, í margvíslegum miðlum. Jafn-
framt má heyra þær raddir í samtímanum sem telja að tillitsemi hvað
varðar notkun fordómafullra orða eða ímynda hafi gengið út í öfgar
og að um of sé reynt að forðast að móðga ákveðna hópa. Slíkar
raddir heyrast núorðið sérstaklega hvað varðar músl ima, en einnig
varðandi staðalmyndir annarra hópa. Það má jafnvel heyra að
grunngildi vestræns samfélags séu í hættu, þá sérstaklega tjáningar-
og prentfrelsið (Meckl 2008). Að vissu leyti má líta á slíkar hug-
myndir sem hluta af ótta við að innflytjendur skaði ráð andi menn-
ingu, en þann ótta má sjá víða í samfélagslegum umræð um um
innflytjendur (Ware 1996: 66). Fólksflutningar erlendra ríkisborgara
til Íslands hafa aukist mjög á síðustu áratugum, og einnig eru Ís-
lendingar orðnir virkir þátttakendur í margvíslegum hnattvæddum
ferlum sem fela í sér dvöl erlendis eða hreyfanleika milli staða.
Þessar breytingar kalla í vaxandi mæli á rannsóknir á fordómum og
122 kristín loftsdóttir skírnir
Skírnir vor 2010 með Guðna-NOTA_Layout 1 19.4.2010 15:24 Page 122