Skírnir - 01.04.2010, Side 125

125skírnir leifar nýlendutímans …
legum uppgötvunum og trú á mikilvægi vísindalegra framfara. Líkt
og hjá Linneus skiptist mannkynið í eins konar undirtegundir sem
hafa ólík útlitseinkenni og eiginleika sem eru metnir á gildishlaðinn
hátt. Hugmyndir um kynþætti eru því, eins og Michael Chaouli
(2006: 23) bendir á, ávallt samofnar ákveðinni fagur fræði legri nálg -
un. Í upphafi 20. aldar óx þess vegna úr grasi kynslóð sem taldi
flokkun fólks í kynþætti náttúrlega leið til að hugsa um fjölbreyti-
leika (Pickering 2001: 125). Á árum heimsstyrjaldarinnar síðari
varð kynþáttahyggja mikilvægur drifkraftur þjóðhreinsunar, en
eftir styrjöldina dró mjög úr áhrifum hennar. Ályktun Sameinuðu
þjóð anna um kynþáttahyggju frá árinu 1952 var að stórum hluta
samin af Ashley Montagu, nemanda og samstarfsmanni mannfræð -
ingsins Franz Boas, sem hafði áratugina á undan ötullega barist
gegn kyn þátta hyggju í Bandaríkjunum (Shanklin 1998: 670). Í
ályktuninni er lögð áhersla á að hugmyndin um kynþátt sé félags-
lega sköp uð aðgreining og hafi hverfandi lítið gildi sem líffræðileg
flokkun.
Þó að fræðimenn afneituðu þannig kynþáttahyggju var skipting
í kynþætti sem fyrr mikilvægt félagslegt flokkunartæki í band ar ísku
samfélagi og víðar, þó svo að allur almenningur hafni því að mis-
muna eigi mönnum á grundvell slíkrar flokkunar (Shanklin 1998:
670; sjá einnig Kristínu Loftsdóttur 2004). Á okkar dögum má finna
ályktanir og samþykktir sem varða bann við mismunun kynþátta,
bæði hér á landi og erlendis. Þess konar ályktanir fela þó í sér viður-
kenningu á tilvist mismunandi kynþátta. Benjamin Isaac bendir til
að mynda á að í ályktun UNESCO um kynþætti (UNESCO State-
ment on Race) sé gengið út frá því að kynþættir séu í raun og veru
til (Isaac 2004: 32).
Vestur-afríski fræðimaðurinn V.Y. Mudimbe (1994) setti fram
hugtakið „nýlendusafnið“ (colonial library) til að benda á flæði hug-
mynda milli ólíkra kynslóða, og jafnframt til að undirstrika tengsl
kynþáttahyggju við nýlendutímabilið. Líta má á kynþáttahyggju í
samtímanum sem eins konar skjalasafn (archival information)
(Edward Said 1978: 41–42), þ.e. sem orðræðu sem markar for sendur
og skapar ákveðinn hugmyndafræðilegan grundvöll til að byggja á.
Andreas Huyssen (2001) benti á hvernig stanslaus upprifjun for -
Skírnir vor 2010 með Guðna-NOTA_Layout 1 19.4.2010 15:24 Page 125