Skírnir - 01.04.2010, Blaðsíða 156

geymslu fyrir handritasafn Landsbókasafnsins og önnur merk söfn
þjóðarinnar.38 Í greinargerð með tillögunni segir að hætta sé á að
fleiri stríð kunni að brjótast út í framtíðinni og nauðsynlegt væri að
koma upp öruggri geymslu fyrir handritin og losna þannig við sí-
felldan flutning þeirra út á land í hvert sinn sem stríðsástand kæmi
upp.39 Allsherjarnefnd þingsins fjallaði um málið sem taldi að „í
rauninni geti hætta loftárása verið svo nærri, að eigi vinnist tími til
að byggja slíka geymslu“.40 Samþykkt var að fela ríkisstjórninni að
hefja undir búning að gerð eld- og sprengjuheldrar geymslu fyrir
þjóðarverðmætin.41 Lítið varð þó um framkvæmdir í þessum efnum
um sinn.
Ástandið í Evrópu
Aðgerðir íslenskra stjórnvalda um flutning menningarverðmæta í
öruggt skjól í stríðinu voru í samræmi við aðgerðir yfirvalda á
megin landinu. Þar gerðu mörg söfn ráðstafanir á árunum fyrir stríð
til að verja muni sína. Gerðir voru listar yfir verðmætustu gripi
hvers safns, flutningar skipulagðir og hentugt geymslupláss fundið
úti á landi.42 Í sumum tilfellum höfðu þessar ráðstafanir þó slæm
áhrif því mörg söfn fluttu muni sína á staði sem höfðu ekki viðun-
andi geymsluaðstæður og skemmdust af völdum veðurs og skor -
dýra eða einfaldlega týndust í flutningunum.43 Þrátt fyrir þessar
varúðar ráð stafanir urðu mörg söfn fyrir gríðarlegu tjóni í stríðinu.
Talið er að 70% allra bókasafna í Póllandi hafi verið eyðilögð eða
rænd, í Úkra ínu voru um 55 milljónir bóka eyðilagðar, í Tékkó -
slóvakíu var helmingur allra opinberra bóka- og skjalasafna skemmd -
ur og í Eng landi urðu 30 stór bókasöfn fyrir sprengjum í loftárásum
þýska flughersins.44
156 bragi þorgrímur ólafsson skírnir
38 Alþingistíðindi 1941 A, þingskjal 26: 90–91. Frétt um málið birtist í Morgun -
blaðinu 21. febrúar 1941, bls. 7.
39 Alþingistíðindi 1941 A, þingskjal 26: 90–91.
40 Alþingistíðindi 1941 D: d. 13.
41 Alþingistíðindi 1941 A, þingskjal 434: 641.
42 Corine Wegener og Marjan Otter 2008: 4–5.
43 Time 1946.
44 Time 1946.
Skírnir vor 2010 með Guðna-NOTA_Layout 1 19.4.2010 15:24 Page 156