Skírnir - 01.04.2010, Qupperneq 171

171mig dreymdi ég geingi útí skóg
En eru orðabókarskýringar af þessu tagi nauðsynlegar eða að
minnsta kosti gagnlegar við lestur ljóðsins? Hversu miklu máli
skipta nákvæmar merkingar orða sem þessara? Ætli sé ekki réttast
að líta á þau fyrst og fremst sem effekta sem valda hughrifum og
lesandi skynjar en þarf ekki endilega að skilja? Það virðist til dæmis
nokkuð augljóst um ávarpið „lindargullið og eldflugan mín“, um
málþrastahörpuna eða hunda galdramannsins.16
Og hvað um orðaforða kvæðisins yfirleitt? Tökum bara fyrstu
orð unglingsins: „Eia! / Eia perlur! Eia gimsteinar! / Eia leikur /
leikur í sólskini / útí skógi!“ Eða orð stúlkunnar nokkru síðar:
„eólan dúrar“, sem með hversdagslegra orðalagi gætu líklega hljóð -
að: það er komið logn; perlur og gimsteinar unglingsins mundu á
hinn bóginn vísa til vatnsdropanna sem hann þeytir á loft og sólin
breytir í eðalsteina. Ekkert íslenskt kvæði hafði áður skartað ámóta
tilfyndni í orðavali (ef frá eru talin ýmis kringilyrði dróttkvæða og
rímna). Kannski lýsir orðið dandýismi sundurgerðinni best. Og
orðfærið er órafjarri bæði expressjónisma og súrrealisma.
Að vissu marki gilda hér ummæli Mallarmés: Ljóð eru ekki gerð
af hugmyndum heldur orðum.17 Og mállegum áhrifsbrögðum,
mætti bæta við til frekari skýringar. Við sjáum orðin í frjálsum og
fjörugum leik — spámáni frá Skáni og Safír frá Sahara í Aharabíu
— öldungis óbundin af því hlutverki að flytja merkingu. Þau orka
á skynjun okkar fremur en skilning: rökkurviðurinn / reifður hvít -
um þokum. Rímið fær mikilvægt hlutverk í leiknum eins og sjá má
dæmi um hér að framan. Ljóðið sem tónverk, og dans. Allt gerist í
tungumálinu: ég er miðdegisskógurinn, / málþrastaharpan. Þegar
rýnt er í skáldskaparfræði og skáldskaparaðferð „Únglíngsins“
verður niðurstaðan enn og aftur: symbólismi plús leikur.
skírnir
16 Málþröstur er eflaust þýðing á danska heitinu måltrost (söngþröstur) eins og Örn
Ólafsson (1992: 49) hefur bent á. ‚Málþrastaharpan‘ væri þá myndhverfing um
skóg inn sem ómar af fuglasöng. ‚Hundar galdramannsins‘ gætu hugsanlega vísað
í Opin berunar bókina 22:15: „Úti gista hundarnir og töframennirnir og frillulíf-
ismennirnir og mann drápar arnir og skurð goða dýrk endurnir og hver sem elskar
og iðkar lygi.“ Í Viðeyjarbiblíu (1841) er talað um ‚hunda og galdramenn‘.
17 „Ce n’est point avec des idées […] que l’on fait des vers. C’est avec des mots.“
Sbr. Þorstein Þorsteinsson 2007: 135.
Skírnir vor 2010 með Guðna-NOTA_Layout 1 19.4.2010 15:24 Page 171