Skírnir - 01.04.2010, Page 223

223um samhengi hlutanna
ekki það sem við lesum“ og þykir hún sýna hvað við höfum ólíka afstöðu
„til lesanda, lestrar, og túlk ana“ (S 310). Hún virðist sumsé leggja þann
skilning í setn inguna að með henni þykist ég gefa tæmandi skilgrein ingu á
túlkun. Svo er að sjálf sögðu ekki, ég er að tala um hvað gerist ef við skiljum
ekki ljóð. Í heild er það sem ég segi þarna um túlkun á þessa leið:
Við grípum til túlkunar þegar við skiljum ekki það sem við lesum.
Jafnvel þótt fyrsta spurn ing okkar þegar við lítum á ljóð sé ‚Hvernig
er ort?‘, er næsta hugsun gjarna ‚Hvað er verið að segja? Og veru legur
hluti umfjöllunar minnar um einstök ljóð Sigfúsar Daða sonar felur í
sér túlkun þeirra. […] En enginn les svo öllum líki og eflaust skilja
ýmsir kvæðin öðru vísi en ég. (L 21; leturbr. hér)
Skáletraða setningin tekur af allan vafa um afstöðu mína og Bergljót hefði
vel mátt vitna í hana líka. Annars vík ég víða að túlkun. Á næstu síðu til að
mynda svo:
Að túlka ljóð er að ná taki á því með því að ákvarða til bráðabirgða
inntak þess fyrir sjálfum sér eða öðrum, eða reyna að minnsta kosti að
átta sig á inntakinu og orða það með öðrum hætti en ljóðið gerir sjálft.
(L22)
Á öðrum stað (S 312) talar Bergljót um hvað við Sigfús — hann sem skáld
og ég sem túlkandi — höfum ólíka afstöðu til lesenda! Það væri þá ekki í
fyrsta sinn sem skáld og túlkandi teldu sig hafa ólíkum hlutverkum að
gegna. „Mitt er að yrkja, ykkar að skilja,“ sagði annað skáld um þessa
verkaskiptingu. Reyndar átta ég mig satt að segja ekki á afstöðu Bergljótar
til túlkunar, það er eins og hún stilli henni upp gegn skilningi. Hún telur
að ég „sneið[i] hjá því að ‚túlka‘ með því að leita ‚skilnings‘ í ævi skáld sins“
(S 314). Í ævi skálds eða annarstaðar — hvað er túlkun annað en leit að
skilningi, ekki einum til tekn um og endan leg um held ur að mögu legum
skilningsleiðum?
Reyndar er ég ekki sammála Bergljótu um að allur lestur feli í sér túlkun
(S 310). Tökum til að mynda fyrstu setninguna í grein hennar: „Sigfús
Daðason var dulur mað ur“ (S 308). Þarf hún túlkunar við? Varla. Sama máli
gegnir ef ég segi yfir bar borð ið: „Ég ætla að fá Sviss mokka og vatn, takk!“
Mér finnst orð hengils háttur að tala þar um túlkun og hið sama gildir líklega
um mikinn hlut a þess sem við lesum. Orðið lestur er hinsvegar ekki við
eina fjölina fellt, það má nota um að lesa hátt eða í hljóði, um túlkun, eða
um greiningu á innviðum ljóðs og heildarmynd þess, öllu því sem gerir það
að því tiltekna ljóði sem það er.
skírnir
Skírnir vor 2010 með Guðna-NOTA_Layout 1 19.4.2010 15:24 Page 223