Skírnir - 01.04.2015, Side 74

hefndi á honum þess, það hann hefði tekið ofan krossinn. Með það reið hann
heim í Skálholt; hvað lengi hann lá, veit eg ekki; hann fékk góðan afgáng og
vitið og mál allt til dauða; hann fór á fætur á meðan hann var þjónustaður,
og sat í biskupsstólnum á meðan. Hann gekk af á föstu, anno 1548, í biskups -
baðstofunni, þar biskup Stephán hafði áður andazt, anno 1518; hann var
grafinn í kirkju … [Leturbr. HH].27
Hér er lýst kristilegum dauðaundirbúningi og friðsælum dauða sem
einkenna átti sérhvern kristinn mann og tryggði sáluhjálp hans.
Hlutverk trúarinnar var á þessum tíma ekki síst að temja fólki listina
að deyja (ars morendi).
Mótspyrna við siðbótina
Þegar hefur verið getið mótspyrnu lærðra og leikra, höfðingja og
alþýðu við siðbótina hér á landi. Slíkra viðbragða gætti hvarvetna þar
sem siðbótin gerði vart við sig auk þess sem yfirstjórn hinnar al-
mennu kirkju gerði sitt til að brjóta hreyfinguna á bak aftur.
Viðbrögð miðaldakirkjunnar við siðbótinni urðu með ýmsum hætti
í Evrópu. Siðbótarmennirnir komu sjálfir upphaflega úr hennar
röðum og ýmsir snerust að einhverju leyti til fylgis við þá þótt þeir
yfirgæfu ekki allir móðurkirkjuna eða væru útilokaðir af henni.
Beittu þeir sér fyrir ýmsum umbótum sem margar voru af sama toga
og siðbótarmenn kepptu að. Eru þeir í erlendum rannsóknum oft
nefndir reformistar til aðgreiningar frá reformatorum (siðbótar-
mönnum). Þá hófst svokölluð gagnsiðbót innan kirkjunnar og á
hún rætur að rekja til kirkjuþings sem kallað var saman í Trídent
(Trento) á Norður-Ítalíu (stóð með hléum 1545–1563). Á grund-
velli samþykkta sem þar voru gerðar var reynt að byggja kirkjuna
upp og skerpa ýmsar kenningar hennar sem svar við siðbótinni.
Markar sú hreyfing upphaf rómversk-kaþólsku kirkjunnar sem sér-
stakrar kirkjudeildar. Loks var reynt að kæfa siðbótina niður með
öllum hugsanlegum ráðum og vinna „glötuð“ svæði að nýju til
réttrar trúar. Kallast slíkt víða re-katóliseríng.
74 hjalti hugason skírnir
27 Jón Egilsson 1856: 88. Sjá Jón Halldórsson 1903–1910: 61–62.
Skírnir vor 2015.qxp_Layout 1 16.4.2015 15:46 Page 74