Skírnir - 01.04.2015, Side 121

121þátttaka borgara í ákvarðanatöku …
og Vinstri grænna, með stuðningi Framsóknarflokksins, sem sat í
nokkra mánuði fram að kosningum 25. apríl 2009. Minnihluta-
stjórnin tók ákvörðun um að hefja viðamikla endurskoðun stjórn-
arskrárinnar, en tillögur hennar fólu, auk þriggja breytinga á nú -
gildandi stjórnarskrá, í sér ákvæði um kosningu til stjórnlagaþings
síðar það sama ár þar sem heildarendurskoðun færi fram.2
Frumvarpið var að stórum hluta viðbrögð við þeim samfélags-
hræringum sem áttu sér stað mánuðina eftir bankahrunið. Í grein-
argerð með tillögum þingsins að stjórnlagaþingi var vísað í tvenns
konar ástæður endurskoðunarinnar. Annars vegar til sögu núgild-
andi stjórnarskrár og tímabærrar endurskoðunar en umræður um
breytingar á stjórnarskránni hafa oft verið á dagskrá á síðustu ára-
tugum og hugmyndir um að efna til stjórnlagaþings hafa einnig
komið fram öðru hvoru. Þessar hugmyndir eru raktar allítarlega í
greinargerð með frumvarpinu.3 Hins vegar var vísað til „þjóðfélags-
umræðu“ í greinargerðinni og kröfu úr samfélaginu um end-
urskoðun stjórnarskrárinnar, en hreyfing hafði myndast í byrjun
árs 2009 með undirskriftasöfnun undir heitinu Nýtt lýðveldi þar
sem þess var meðal annars krafist að kosið yrði til stjórnlagaþings
sem hefði það verkefni að semja nýja stjórnarskrá.4 Einn forsvars-
manna framtaksins skrifaði grein í Fréttablaðið með þessari yfir-
skrift þar sem hann sagði að eftir bankahrunið væri íslenska
lýðveldið „í raun dautt“ og að vandi þjóðarinnar svo mikill að hann
skírnir
2 Fyrsti flutningsmaður frumvarpsins var Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra.
Aðrir flutningsmenn voru Steingrímur J. Sigfússon, Birkir J. Jónsson og Guðjón
A. Kristinsson. Frjálslyndi flokkurinn studdi því málið ásamt Framsóknarflokki.
3 Tvær heildstæðar endurskoðunartillögur hafa áður verið lagðar fram. Sú fyrri var
kynnt árið 1953 af minnihluta nefndar sem Bjarna Benediktsson, veitti for-
mennsku, sú síðari var lögð fram á Alþingi 1983 af þáverandi forsætisráðherra
Gunnari Thoroddsen. Í báðum tilvikum voru tillögurnar afrakstur margra ára
nefndastarfa, sem báðum lauk án sameiginlegrar niðurstöðu nefndanna. Þá er vert
að geta viðamikils starfs nefndar Jóns Kristjánssonar sem starfaði á árunum 2005–
2007 en því starfi lauk án þess að nokkrar tillögur um breytingar væru lagðar fram
á Alþingi.
4 Netsíðan nýttlýðveldi.is er ekki lengur uppi en sjá má upplýsingar um framtakið
á http://olinathorv.blog.is/blog/olinathorv/entry/779900/ (skoðað 2. mars 2015).
Samkvæmt þingræðu í nóvember 2009 skrifuðu um 7000 manns undir áskorunina
stuttu eftir að hún hófst og áður en stjórn Geirs H. Haarde féll.
Skírnir vor 2015.qxp_Layout 1 16.4.2015 15:47 Page 121