Skírnir - 01.04.2015, Qupperneq 122

yrði „ekki leystur nema með róttækum aðgerðum og grundvallar-
breytingum á íslenskri stjórnskipan“ (Njörður P. Njarðvík 2009).5
Eitt af markmiðum með því að kalla saman stjórnlagaþing var að
auka hlut almennings í breytingum á stjórnarskrá og endurskoðun
gildismats, en í greinargerð með frumvarpi til stjórnskipunarlaga
segir: „Markmið stjórnlagaþings er að undirstrika þær stoðir hvers
lýðræðisþjóðfélags að allt vald spretti frá þjóðinni og því skuli
stjórnlög sett af fulltrúum fólksins“ (Alþingi 2008–2009: 22–23). Í
greinargerð með frumvarpinu var ekki gerð tilraun til að greina
þessa samfélagsumræðu eða hvernig hún skipti máli fyrir stjórnar-
skrárvinnuna. Ekki var heldur reynt að greina tengsl stjórnarskrár-
innar við fjármálahrunið né hvernig stjórnarskráin gæti betur staðið
vörð um gildismat í samfélaginu.
Þegar rýnt er í þingræður og nefndarálit frá þessum tíma er ljóst
að meirihluti þeirra þingmanna sem studdu málið töldu sig vera að
svara kalli frá borgurum landsins. „Ég legg áherslu á að efni frum-
varpsins ber skýr merki þeirrar sterku kröfu sem hefur komið fram
í samfélaginu um að þjóðin eigi að hafa bein áhrif á mikilvæg mál-
efni sem varða hagsmuni hennar,“ sagði forsætisráðherra Jóhanna
Sigurðardóttir þegar hún mælti fyrir frumvarpinu 6. mars. Síðar í
ræðunni sagði hún: „Aldrei fyrr hefur jafnsterk krafa komið fram
um nauðsyn þess að Íslendingar setji sér nýja stjórnarskrá frá grunni“
(Jóhanna Sigurðardóttir 2009a). Fleiri stuðningsmenn ríkis stjórnar -
innar tóku í svipaðan streng. Birkir Jón Jónsson hvatti andstæð inga
frumvarpsins til að „hlusta aðeins á hvað er að gerast í samfélag-
inu“, en hann taldi að í ljósi atburðanna þyrfti íslenskt samfélag að
taka gildismat og leikreglur sínar til endurskoðunar. Birkir Jón lagði
áherslu á að með þessum tillögum væri verið að færa valdið til að
setja stjórnarskrá „frá Alþingi til þjóðarinnar“. Síðan sagði hann:
„Við skulum bera þá virðingu fyrir lýðræðinu að það er meirihlut-
inn, við getum talað um í þessu tilviki hinn stóra meirihluta, sem er
mjög einbeittur í því að koma þessu máli áfram“, enda væri „gríðar-
leg reiði í samfélaginu“ (Birkir J. Jónsson 2009). Ellert B. Schram
122 salvör nordal skírnir
5 Njörður P. Njarðvík skrifaði aðra grein um efnið ári síðar í Fréttablaðið, 24. apríl
2010.
Skírnir vor 2015.qxp_Layout 1 16.4.2015 15:47 Page 122