Skírnir - 01.04.2015, Side 137

137þátttaka borgara í ákvarðanatöku …
því hvernig á verkefninu sé haldið af stjórnvöldum og að vönduð
stefnumótun sé í raun forsenda þess að vel takist til við að virkja
borgara í lýðræðissamfélagi. Stjórnarskrármálið gefur því ekki til-
efni til almennra ályktana um gildi beins lýðræðis, hvort eða í hvaða
tilfellum eigi að leita til borgara og hvenær ekki.
Helsti lærdómurinn er því sá að þegar ákveðið er að kalla al-
menning að málum verður að vera skýrt hvert markmiðið er og ekki
síst hvað eigi að gera við niðurstöðu þeirrar þátttöku. Til þess að
vel til takist verður Alþingi að axla þá ábyrgð að skilgreina mark -
miðin, halda sig við þann ramma sem markaður hefur verið og vinna
úr þeirri niðurstöðu sem þátttaka borgaranna skilar. Margir þeirra
sem um stjórnarskrármálið véluðu vildu að Alþingi kæmi sem
minnst að málinu. Það væri hlutverk stjórnlagaþings/ráðs að gera til-
lögur að breytingum á stjórnarskránni sem ætti að fá sem minnsta
umfjöllun í þinginu. Þessi leið var aldrei raunhæf, ekki aðeins vegna
þess að hún var andstæð núgildandi stjórnarskrá og því að stjórn-
arskránni verður ekki breytt nema með tiltölulega breiðri sátt,
heldur ekki síður vegna hins að Alþingi og ríkisstjórn báru ábyrgð
á þeim stakki sem málinu var sniðinn frá upphafi og hlutu að bera
ábyrgð á því hvernig málinu lyktaði. Þessari ábyrgð gat Alþingi ekki
komið sér undan eða velt yfir á aðra. Alþingismenn stóðu aldrei
utan við ferlið heldur voru hluti af því frá upphafi, því þegar öllu er
til skila haldið er það ríkisvaldið sem tekur bindandi ákvarðanir
fyrir samfélagið (Dryzek 2000: 82).
Stærsta ábyrgð Alþingis er þó sú að hafa kallað almenna borg-
ara til þátttöku á þjóðfund í tvennum kosningum og í stjórnlagaráði
án þess að niðurstaða fengist. Þetta hefur án efa dregið úr trú-
verðugleika Alþingis og, það sem er öllu alvarlegra, gæti haft þær af-
leiðingar að draga úr áhuga fólks á að taka þátt í sambærilegum
verkefnum í framtíðinni. Skiptir þá engu hvort tilteknir atburðir
hafi í sjálfu sér tekist vel, stemmning hafi einkennt starfið eða þátt-
taka verið góð. Það er ábyrgðarhluti að kalla almenning til þátttöku,
hvort sem er til samræðu um einstök mál eða til að kjósa um fólk eða
tillögur. Sé farið óvarlega með slík tækifæri þarf ekki að koma á
óvart að traust milli almennings og stjórnmálamanna dvíni eða
áhugaleysi almennings á þátttöku í ákvarðanatöku aukist. Þetta er
skírnir
Skírnir vor 2015.qxp_Layout 1 16.4.2015 15:47 Page 137