Skírnir - 01.04.2015, Page 156
greinar sinnar segir Jón Yngvi til að mynda að í tilteknum kvæðum
og skrifum skáldsins um fortíð norrænna manna megi
sjá að Grímur ætlaði fornöldinni hlutverk í samtíma sínum. Með því að
vekja upp svipi fortíðarinnar var ætlun hans að halda henni uppi sem spegli
fyrir nútíðina. Í þeim spegli átti þjóðin að nema hið norræna eðli, sem að
mati Gríms var forsenda þess að norrænar þjóðir, þar með taldir Íslend-
ingar, gætu endurfæðst, í þjóðernislegu tilliti, sögulegu og bókmenntalegu.
(Jón Yngvi Jóhannsson 1998: 82)
Þessi orð koma að ýmsu leyti heim og saman við þær megináherslur
sem Kristján Jóhann leggur í greiningu sinni á ljóðum Gríms í sjötta
kaflanum. Knöpp umfjöllun hans um þessa grein á nokkrum stöð -
um í bókinni (bls. 23, 29, 83, 250) gefur takmarkaða vísbendingu
um að hve miklu leyti sýn þeirra Jóns Yngva á ævi og verk Gríms
virðist fara saman og því síður hvort eitthvað beri þar á milli.
Víða í ritgerðinni á Kristján Jóhann aftur á móti í gagnrýnum
orðaskiptum við síðari tíma fræðimenn um einstök atriði er varða
ævi og verk Gríms, þeirra á meðal Sveinn Yngva Egilsson, sem hefur
í rannsóknum sínum á Grími, ekki síst í doktorsritgerðinni Arfur og
umbylting frá 1999, lagt áherslur á sum þau atriði í fagurfræði,
heimspeki og stjórnmálaskoðunum Gríms sem hér er unnið áfram
með.2 Í sumum tilvikum mætti reyndar vera ljósara í hverju ágrein-
ingur Kristjáns Jóhanns við aðra liggur. Þetta á til dæmis við í um-
fjöllun um doktorsritgerð Birnu Bjarnadóttur um Guðberg Bergs-
son (bls. 24) og tímaritsgrein Þórðar Helgasonar um bragarhátt
kvæðisins „Arnljótur Gellini“ (bls. 286-287). Í síðara tilvikinu snýst
ágreiningsefnið um þá ábendingu Þórðar að bragarháttur kvæðisins
hafi verið notaður af seinni skáldum í kvæðum um jaðarfólk af
ýmsu tagi. Þórður dregur þá ályktun að bragarhátturinn hafi mark -
að yrkisefnunum braut en Kristján Jóhann segir líklegra „að frjáls-
lyndishugmyndir Gríms haldi yrkisefninu á lofti í þessu tilviki en
bragarhátturinn verði eins konar tilvísun í frumljóðið eða sam-
komulag um það hvað sé við hæfi, í þessu tilviki þegar fjallað er um
156 guðmundur og jón karl skírnir
2 Það má nefna, í þessu sambandi, að umrædd fræðigrein Jóns Yngva var upphaf-
lega samin sem ritgerð í námskeiði sem Sveinn Yngvi kenndi (sjá Sveinn Yngvi
Egilsson 1999: 121).
Skírnir vor 2015.qxp_Layout 1 16.4.2015 15:47 Page 156