Skírnir - 01.04.2015, Qupperneq 171

171að fagurvæða stjórnmál
nefndi frumsannleikur, sannleikur staðhæfinga hefur af-hjúpun að
forsendu. Fyrst verður heimsopnun að leiða til þess að einhyrningar
af-hjúpist sem hestar með horn í enni. Á grundvelli þess getum við
athugað hvort staðhæfingin „einhyrningar eru til“ sé sönn. Auk
þess getur „sama“ fyrirbærið af-hjúpast með ýmsum hætti. Ham-
arinn af-hjúpast smiðnum sem hagnýtt tæki, eðlisfræð ingnum sem
frumeindasafn. Það er aðeins í praktísku starfi sem hamarinn getur
af-hjúpast sem verkfæri. Aðeins með því að nota hamarinn um-
hugsunarlítið getur hann virkað sem verkfæri. Færi smiðurinn að
hugsa stíft um eðli hamarsins myndi hann fljótlega hætta að hitta
naglana (Heidegger 1977: 212–230 (§44)). Ekki þarf mikið hug-
myndaflug til að sjá að þessi frumþekking smiðsins á hamrinum er
það sem Polanyi kallaði „þögla þekkingu“.
Hamarinn er smiðnum við-hendi (þ. Zuhanden), segir Heidegger.
Að vera við-hendi er að vera hagnýtur hlutur (þ. Zeug). Fyrst verða
hlutirnir að vera við-hendi, tæki sem menn nota umhugsunarlítið.
En ef þeir bila þá verða þeir fyrir-hendi (þ. Vorhanden), viðfang
fyrir íhugun. Þá leita menn skýringa á því hvers vegna hamarinn
virkaði ekki. Allt samband manna við veruleikann er með þessum
hætti. Menn nálgast fyrirbærin fyrst umhugsunarlítið sem tæki en
þegar þau bila þá taka þeir til við að hugsa um þau. Fyrst notuðu
menn sólina sem tæki til að ljá okkur hita eða ákvarða líðan tímans.
En þegar sólmyrkvi varð þá urðu menn að leita skýringa á honum.
Aðalmálið er að frumþekking manna á heiminum er praktísk og
fjarri allri rökvísi og meðvituðum pælingum. Hún er heims-opnun
sem af-hjúpar fyrirbærin.
Hugmyndina um virkni sem meginuppsprettu af-hjúpunar má
finna í helsta riti Heideggers, Tilverunni og tímanum (Sein und
Zeit). Skyldleikinn við verkhyggju (pragmatisma) er auðsæ, ég hef
kennt Heidegger við „póetískan pragmatisma“.8 Póetíski þátturinn
fékk aukið vægi í síðari ritum Heideggers. Í þeim beindi Heidegger
sjónum sínum að tungumálinu og listaverkum. Hann taldi tungu-
málið leika aðalhlutverkið í opnun og af-hjúpun. Við verðum að
þekkja merkingu orða og tákna áður en við getum sett fram stað hæf-
skírnir
8 Stefán Snævarr 2008: 123–133.
Skírnir vor 2015.qxp_Layout 1 16.4.2015 15:47 Page 171