Skírnir - 01.04.2015, Qupperneq 254

flokka á verk undir táknsæisstefnu, áskynjunarstefnu eða express-
íónisma. Þetta verður til dæmis mjög skýrt þegar skoðuð eru þau
viðbrögð sem nemendur Stanislavskíjs, einkum Meyerhold, færðu
fram sem mótsögn við stefnu meistarans í Listaleikhúsinu í Moskvu
á árunum. Þetta „öðruvísi“ leikhús hefur einu nafni verið kallað rúss-
neska táknsæisleikhúsið — líkt og symbólistastimpillinn var notaður
í París um leikstarfsemina á Théâtre de l’Art og Théâtre de l’Oeuvre
og framlag málaranna í Mabi-hópnum (Vuillard o.fl.). En undir sam-
heitinu voru margvísleg blæbrigði: Meira að segja eitt höfuðskáldið
rússneska í þessu andófi upp úr aldamótunum 1900, Alexander Blok,
skrifar leikrit af ýmsum toga: Brúðuleikinn (með Pierrot og Col-
umbinu) og absúrdan söguleik, Rósína og krossinn. Önnur verk eru
ýmist táknsæisleg eða að þar er hressilega slett úr klaufum ímynd-
unaraflsins og rökhugsun þeytt út í veður og vind í leik orðanna.
Þetta á við höfunda eins og Evreinov og Leonid Andrejev. Skil-
greiningarvandinn virðist einkum upp kominn vegna þess að skáldin
tjáðu sig samtímis í ýmsum skyldum stíltegundum, „hreinum“ eða
blönduðum. Þetta á nefnilega líka við um Guttorm J. Guttormsson
og er því tíundað hér. Munurinn er þó fyrst og fremst sá að rúss-
nesku leikritin komust beint á svið, líkt og leikrit Yeats á Írlandi um
þetta sama leyti — en leikir Guttorms ekki. Alkunna er hvernig út-
færsla á sviði getur haft áhrif á það hvernig skáld skrifa
Spurning er reyndar hvort það hefur mikið upp á sig að skipa
þessum hræringum í örugga stekki. Þó að impressíónisminn og ex-
pressíónisminn sé í eðli andstæður — sú fyrri stefnan leitar inn á
við, sú síðari út á við — þá vatnar þar oft á milli. Og ljóðræna
nýrómantíkurinnar og táknsæisstefnan fallast stundum í faðma eins
og í Cathleen ni Houlihan hjá Yeats.9
Mikið má segja af öllum þessum og öðrum fagurfræðilegum til-
brigðum, sem og hjá höfundum eins og til dæmis Wedekind og
254 sveinn einarsson skírnir
Brandson nefnir í ofangreindu yfirliti að tvö leikrita Guttorms hafi verið leikin á
Geysir í Manitoba, Spegillinn og Óvænt heimsókn; handrit að þeim leik virðist
hafa glatast.
9 Þóroddur Guðmundsson þýddi þennan leik á íslensku og kallaði Kaðlínu Há-
konardóttur og hefur hann verið fluttur í útvarp hér á landi. Kaðlín verður að eins
konar Fjallkonu Írlands í þessum leik.
Skírnir vor 2015.qxp_Layout 1 16.4.2015 15:47 Page 254