Skírnir - 01.04.2015, Blaðsíða 294

það eina sem sameinir alla menn er sjálft orðið — að um þá má nota
orðið „maður“? Í starfi listamannsins tók þessi spurning á sig form
spurningar um efnisvalið. Hvers vegna eiga sumir hlutir heima með
öðrum? Á meðal mínimalista og konsept-listamanna á síðara hluta
20. aldar, einkum í Bandaríkjunum, komu kenningar Wittgensteins
oft til tals. Myndlistarmenn eins og Sol Lewitt og Donald Judd og
tónskáld eins og John Cage og Steve Reich tókust á um ólíkar túlk-
anir á hugmyndum Wittgensteins, meðal annars þegar þeir tóku til
umfjöllunar mikilvægi endurtekningarinnar í listinni. Um það voru
skiptar skoðanir. Hvernig get ég sem listamaður tekið fyrir eitthvert
ákveðið viðfangsefni — það sem mestu máli skiptir? Ef til vill með
því að endurtaka svipuð stef aftur og aftur? En hvert skal stefna svo
þau stef leiði mig ekki út í ógöngur fyrri tíma? Í hvaða átt? Án þess
að gefa sér neitt fyrirfram um heiminn? Á hvaða skilningsljós get ég
treyst? Nú er gott að rifja upp að orð eins og „innsæi“ var fyrir
löngu orðið jafn tortryggilegt og innblástur eða músa. Því inn í hvað
er hægt að líta? Hvað ef yfirborðið er það sem skiptir öllu máli í list-
inni? eins og haft er eftir þeim áhrifamikla listfræðingi, Clement
Greenberg, sem á fimmta áratug 20. aldar skilgreindi muninn á
kitsch og list.
* * *
Eins almenn og þessi kunnu stef úr sögu listheimspekinnar eru þá
koma þau hér við sögu, því að ég tel þau ómissandi ætli maður að
leggja mat á verk Hrafnkels í bókinni Lucid. En þau stef — sem
bergmál af mínimalískum spurningum fyrri tíma — lýsa aðeins ann-
arri vídd af tveimur. Ég tel að það verði að skoða bókina í heild sem
uppröðun ljósmyndaverka á tveimur ásum. Annars vegar er láréttur
ás — svo að segja — og þá er hver myndaröð skoðuð fyrir sig og
metin út frá þeim tíma þegar þær birtust fyrst. Og hins vegar
lóðréttur ás, en þá eru myndaraðirnar skoðaðar hver ofan á annarri.
Með þeim hætti verður til tímaröð sem spannar hátt í tuttugu ár á
ferli listamannsins. Með samlagningu þessara tveggja ása kemur í
ljós hve áhugaverður listamaður Hrafnkell er og hve vel heppnað
listaverk sjálf bókin Lucid er. Þegar ljósmyndaraðirnar eru skoðaðir
lárétt — til að mynda Tjöldin — þá blasir við hversu gott vald
294 valur antonsson skírnir
Skírnir vor 2015.qxp_Layout 1 16.4.2015 15:47 Page 294