Skírnir - 01.04.2016, Side 35

35undarleg ósköp
lipurlega orðafroðu og bölsýnisvæl sé sett fram sem skop í fjörlegri
skáldævisögulegri frásögn, þar sem ekki þarf að efast um að mjög sé
fært í stílinn, endurómar lýsingin ýmis þau orð sem Þórbergur lét
falla um íslenska ljóðagerð á fyrstu áratugum tuttugustu aldar sem
kennd hefur verið við nýrómantík. Þórbergur gat ekki tengt sig við
þessa stefnu fremur en hinn ungi vinur hans á þessum árum, Hall-
dór Laxness. Að mati Þórbergs (1975: 40) einkenndist íslensk
ljóðagerð þessa tíma af velgjulegu inpótentu tilgerðarjarmi sem or-
sakaði hjá honum „króniskan nábít og viðbjóð“. Halldór Laxness
(1955: 19–20) talaði síðar um „grátljóð“ og „raunarollur“. Báðir
fengust þeir félagar við skopstælingar í formi ljóða. Skopstælingin
og paródían verður leið Þórbergs út úr þeim ógöngum sem hann
taldi að íslensk ljóðagerð væri komin í á þessum tíma en því má
halda fram að hér hafi fyrst og fremst verið um hans eigin ógöngur
að ræða. Leið Þórbergs endar í blindgötu; hann virðist ekki hafa séð
aðrar leiðir betri til endurnýjunar á íslenskri ljóðahefð. Þó skal ekki
framhjá því litið að ýmsir samtímamanna Þórbergs töldu að
skopkvæðagerð hans hefði haft markverð áhrif á önnur skáld. Helgi
Sæmundsson (1959: 5) telur nýja skáldakynslóð hafa lært „af Þór-
bergi að höggva af sér gamla fjötra og velja efni og ljóðstíl fremur
með framtíð í huga en til þjónustu við fortíðina“ og Halldór Lax-
ness (1949: 5) telur til kosta að kvæði Þórbergs hafi borið „í sér þá
upplausnartilfinningu sem er mikið einkenni í mentum vestrænna
landa á vorum tíma, einkum hjá þeim listamönnum sem nægilega eru
kunnir hinu besta í hverri grein til þess að vita að hátindi hefur verið
náð og verkefni framtíðarinnar liggja annarsstaðar“.
Þórbergur gerði sér vafalaust grein fyrir því að fyrstu ljóðin sem
hann birti væru lítið annað en endurómur af kvæðum Þorsteins Er -
lingssonar og Einars Benediktssonar og þegar hann sendir frá sér
kvæðakverin Hálfa skósóla (1915) og Spaks manns spjarir (1917)
hefur hann skipt um stefnu. Í stað ‚alvarlegs‘ yrkisefnis með há-
timbruðu myndmáli, líkt og einkenndi „Arfinn“ og „Nótt“, er eins
og fyrr segir komin skopstæling; sprell og paródía. Skopið kemur
strax fram í titlum og undirtitlum kvæðakveranna: Hálfir skósólar.
Söngvar og kvæði um mannlega náttúru og Spaks manns spjarir.
Lyrisk lofnar-kvæði og heimspekilegar hugraunir. Árið 1922 gaf
skírnir
Skírnir vor 2016.qxp_Layout 1 18.4.2016 12:59 Page 35