Skírnir - 01.04.2016, Qupperneq 63

63birtingarmyndir íslams
fylgdu eftir fráfall Múhameðs og í deilum milli sunni- og shía-mús-
líma, fyrir þeim síðarnefndu. Andstæðingur hans, Yazid fylkisstjóri
kalífadæmisins í Damaskus, lét myrða hann og fjölskyldu hans við
bæinn Karbala árið 680. Allar götur síðan hafa shía-múslímar
minnst atburðarins með því að setja á svið helgileik sem kallaður er
Taziyeh „þar sem persóna Yazid er tákngervingur hins hrokafulla,
veraldlega afls sem beitir heiminn — sérstaklega hið hógværa, sak-
lausa og réttláta fólk, shítana (shía-múslíma) — ranglæti“ (Magnús
Þorkell Bernharðsson 2005: 42).
Magnús gerir vel grein fyrir stjórnmálaþróuninni í Íran þar sem
olíuhagsmunagæsla Vesturveldanna gerði allri lýðræðisþróun erfitt
fyrir og ól á óánægju sem leiddi til byltingar. Í þeirri baráttu var
píslarvættisdauði Husayns notaður og yfirfærður á írönsku þjóðina
sem var í sögunni ætíð fórnarlamb hroka og duttlunga stórveldanna.
Þessar hugmyndir áttu einnig greiðan aðgang að shía-múslímum í
Írak sem liðið höfðu undir ofurvaldi sunni-múslíma.
Áður en shía-klerkurinn Ruhollah Khomeini (1902–1989) náði
völdum í írönsku byltingunni braut hann blað í sögu íslams árið
1971 þegar hann hélt því fram í riti að löggjafarvaldið lægi hjá guði
og vegna þessa ættu lög guðs eða „sjaría-lögin“ að vera löggjöf ríkis-
ins. Að mati Khomeinis fólu þau í sér fullkomlega réttlátt kerfi sem
næði til allrar mannlegrar breytni. Öllum bæri að lúta því kerfi og
halda samfélaginu ómenguðu af úrkynjuðum vestrænum hug-
myndum efnishyggjunnar. Hlutverk klerkanna væri að „hreinsa til
í trúnni og sjá til þess að almenningur vissi nákvæmlega hvað væri
rétt breytni í íslam“ (Magnús Þorkell Bernharðsson 2005: 130).
Khomeini kenndi auk þessa að mögulegt væri, í fjarveru hins horfna
imams, að stofna réttlátt ríki. Í því samhengi endurtúlkar hann
píslar vættishugmyndina og skapar úr trúarlegum hugmyndum shíta
— um fórn, réttlæti og dauða — ákveðna samfélagshugsjón. Kho-
meini hreinlega stofnanavæðir píslarvættisdauðann og notar sem
tæki í stríðinu við Írak (1980–1988). Þannig tókst að „fjöldaframleiða
unga karlmenn sem voru tilbúnir að fórna lífi sínu fyrir málstaðinn“
(Magnús Þorkell Bernharðsson 2005: 149). Þessi hugmynd var síðar
yfirtekin af ýmsum hryðjuverkahópum og notuð til að réttlæta
sjálfsmorðsárásir sem eru orðnar að föstum liði í fréttum. Magnús
skírnir
Skírnir vor 2016.qxp_Layout 1 18.4.2016 12:59 Page 63