Skírnir - 01.04.2016, Page 86

undir íslamófóbíu. Þetta sé sérlega mikilvægt atriði þar sem íhalds-
samir múslímar fagna mjög slíkum sakargiftum því þá geta þeir nýtt
þær til að koma í veg fyrir gagnrýni og samtal. En í þessum efnum
álítur Bielefeldt að erfitt sé að feta hinn gullna meðalveg (Bielefeldt
2010: 194).
6 Niðurstaða — Að ná áttum
Þau rit og greinar sem hér hefur verið fjallað um eiga það sameig-
inlegt að vera skrifuð fyrir breiðan lesendahóp þótt í þeim leitist
höfundar við að virða kröfur um fræðileg vinnubrögð. Í ritum Jóns
Orms Halldórssonar, Magnúsar Þ. Bernharðssonar, Michaels Lüder
og Jürgens Todenhöffer er gerð grein fyrir íslam í samtímanum sem
pólitískum átrúnaði. Sameiginlegur þráður þeirra er spennuþrungið
samband veraldlegs og andlegs sviðs í íslam. Erfitt hefur reynst að
greina milli þeirra sviða vegna ólíkra áherslna hópa innan íslams á
guðræði. Sú skoðun er ríkjandi í þessum skrifum að á 20. öld hafi
afskipti Vesturvelda af stjórnmálum í Mið-Austurlöndum, með
einhliða áherslu á að verja olíuhagsmuni sína, átt stóran þátt í að
tryggja íslamistum völd og áhrif. Nægir hér að nefna sögu Írans,
Íraks og Sádi-Arabíu og útbreiðslu wahabismans á 20. öld. Stefna
Vesturveldanna virðist lítt hafa breyst ef hugað er að stuðningi
þeirra við Tyrkland og forseta þess, Recep Tayyin Erdoğan, sem
virðist aukast í réttu hlutfalli við það hvernig hann hefur dregið úr
tjáningarfrelsi og lýðræði (Temelkuran 2015). Erfitt er að horfa
framhjá þeirri staðreynd að Vesturveldin hafa löngum markvisst
grafið undan frjálslyndum, veraldlegum öflum og lýðræðishreyf-
ingum í þessum heimshluta.
Í umfjöllun Slavojs Žižek er tekið undir þessi sjónarmið og þau
tengd við erfiðleika íslams með að aðlagast heimsmynd nútímans
og gildum vestrænnar menningar. Vandinn sem íslam stendur
frammi fyrir og kemur skýrt fram í íslamismanum er samkvæmt
honum tvíþættur: Annars vegar er það kapítalismi síðnútímans sem
hefur losað sig úr „fjötrum“ gildismats og aðlagast óheftri nýfrjáls-
hyggju sem einkennir bæði bandarískt efnahagskerfi og ríkisrekinn
kapítalisma í Kína. Að mati Žižeks væri hægt að stöðva átökin í
86 sigurjón árni eyjólfsson skírnir
Skírnir vor 2016.qxp_Layout 1 18.4.2016 12:59 Page 86