Skírnir - 01.04.2016, Qupperneq 116

Þótt margir hafi komið að þýðingu Biblíunnar fyrir og eftir Við-
eyjarbiblíu má sjá á samanburðardæmum síðar í greininni að
biblíumálshefðin er ótrúlega lífseig og oft litlu sem engu breytt um
aldir.
Viðeyjarbiblía í eldri rannsóknum
Engin fræðileg heildarúttekt eða rannsókn á Viðeyjarbiblíu hefur
verið gerð. Engu að síður er það svo að ýmsir hafa í ljósi athugana
á vissum þáttum hennar sem og notkunar á þessari Biblíu metið það
svo að hún njóti nokkurrar sérstöðu meðal íslenskra biblíuþýðinga.
Er þá einkum þrennt nefnt til sögunnar. Hún er í fyrsta lagi sögð
einkennast af málhreinsun og þá í samanburði við Steinsbiblíu sem
þykir á köflum býsna dönskuskotin. Margir þeirra sem stóðu að
Viðeyjarbiblíu voru það sem kallað hefur verið málræktarmenn og
létu málhreinsun til sín taka.3 Ýmsir nefna að Viðeyjarbiblía hafa
verið unnin í andrúmslofti málræktar þar sem áhersla var lögð á að
sníða af Biblíunni dönskuskotið málfar (Guðrún Kvaran 1990: 40).
Kjartan G. Ottósson (1990: 51) segir að stærstu tímamótin í sögu ís-
lenskrar málhreinsunar hafi verið á 4. og 5. áratugi 19. aldar og þar
hafi burðarásar verið Fjölnismenn og kennarar við Bessastaðaskóla,
þ.m.t. Sveinbjörn Egilsson.
Um Sveinbjörn hefur ennfremur verið sagt að hann „gegndi
lykilhlutverki í því að færa íslenskt ritmál nær hinu talaða máli, með
hinn einfalda stíl fornsagnanna að fyrirmynd“ (Páll Valsson 1999:
25). Svavar Sigmundsson (1990: 200) segir um Nýja testamentið
1827 (sem varð hluti af Viðeyjarbiblíu 1841) að fæstir séu í vafa um
að það hafi verið að mörgu leyti íslenskulegra en flestar fyrri
þýðingar, „þar sem meðvitund um málhreinsun var sterk á þessum
tíma“.
Í öðru lagi er því haldið fram að með Viðeyjarbiblíu hafi átt sér
stað veruleg endurnýjun íslensks biblíumáls. Það gerir Jón G.
116 guðrún, gunnlaugur, sigurður skírnir
3 Þannig hefur Einar Ól. Sveinsson (1956: 239–241) sagt að Sveinbjörn Egilsson hafi
átt stærstan hlut í þeirri endurreisn sem varð á íslenskum bókmenntum á fyrri
hluta 19. aldar „þegar þjóðin öðlaðist aftur sinn stíl“.
Skírnir vor 2016.qxp_Layout 1 18.4.2016 13:00 Page 116