Skírnir - 01.04.2016, Qupperneq 178

saman einhliða og klisjukennd.14 Varla bætti úr skák að íslenskum
þýðingum á Bakhtín var ekki til að dreifa fyrr en 2005; skrif um
verk hans byggðust gjarnan á endursögnum eða jafnvel endur-
sögnum á endursögnum.
Er nær leið árþúsundamótum varð þörf á endurmati æ brýnni,
ekki aðeins á karnival-grótesku eða öðrum lykilhugtökum Bakhtíns
(margröddun, tvíröddun, samræðunni í skilningi sovéska hugsuðar-
ins o.s.frv.) heldur arfleifð nútímabókmenntafræði yfirleitt. Frá
stofnun hafði Bókmenntafræðistofnun Háskóla Íslands haft það
hlutverk að innleiða nútímann í fræðilega umræðu um bókmenntir.
Þetta birtist glögglega með metnaðarfullum útgáfum á borð við
Hugtök og heiti í bókmenntafræði (1983) og Spor í bókmenntafræði
20. aldar (1991). Þar kemur jafnframt fram sú tilhneiging að tengja
Bakhtín við vaxtarbrodd fræðanna — frá rússneskum formalisma til
alþjóðlegs strúktúralisma og síðar þeirra póststrúktúralísku/póst-
módernísku tíma sem runnu upp árið 1967 í París en bárust ekki
fyrr en tveimur áratugum síðar til Íslands. Það er því engin tilviljun
að Sporin hafa að geyma grein Júlíu Kristevu, „Orð, tvíröddun og
skáldsaga“ eins og hún nefnist í íslenskri þýðingu. Greinin birtist
upprunalega í frönsku tímariti 1967 en með henni má segja að Krist-
eva hafi kynnt sovéska hugsuðinn á Vesturlöndum og jafnframt gert
hann að eins konar spámanni nýrra tíma.
Þegar Bókmenntafræðistofnun réðst í útgáfu ritraðarinnar
Þýðingar (2003–2009) kom fram krafa um endurmat á þessari arf-
leifð.15 Benedikt Hjartarson svaraði kallinu að segja má undir rós í
178 gunnar þorri pétursson skírnir
14 Líkt og grótesk-karnivalíska tískubylgjan í íslenskum fræðaheimi nær umfjöllun
Helgu Kress hámarki á fyrri hluta tíunda áratugar. Helga kennir reyndar tvær
málstofur á MA.-stigi (2004 og 2006) sem tengjast Bakhtín með beinum hætti en
af námslýsingu að dæma virðast þær ganga út frá því sem hún hafði áður skrifað
um efnið; það sama átti við um árlegan hátíðarfyrirlestur sem Stofnun Sigurðar
Nordals bauð henni að halda 14. sept. 2014. Þá hélt Helga fyrirlestur á síðasta
Hugvísindaþingi sem undirritaður var ekki viðstaddur en gæti vitaskuld haft
áhrif á það sem hér hefur komið fram. Erindið nefndist „Karnival kynjanna í
Njálu: Átök og afbygging“ og var hluti af málstofunni „Njálustofa: Konur, kyn
og karlmennska“.
15 „… póstmódernisminn hefur fengið gríðarlega ágjöf síðustu ár og ófáir telja hann
einungis barn síns tíma,“ skrifar Þröstur Helgason (2004: 132) m.a. í umfangs-
Skírnir vor 2016.qxp_Layout 1 18.4.2016 13:00 Page 178