Skírnir - 01.04.2016, Qupperneq 179

179bakhtín à la kress:
inngangi að bókinni sem helguð er þýðingum úr verkum Bakhtíns,
Orðlist skáldsögunnar: Úrval greina og bókarkafla (2005). Hvergi
er minnst á Kristevu, póststrúktúralisma, póstmódernisma o.s.frv.
Aftur á móti getur Benedikt þess snemma í inngangi sínum að
„margt nýtt [hafi] komið á daginn eftir að Sovétríkin liðu undir lok
og skjalasöfn urðu aðgengileg fræðimönnum og sumt sem áður
hafði verið ritað um ævi og verk rússneska heimspekingsins, bók-
menntafræðingsins og menningarfræðingsins hefur verið hrakið“
(Benedikt Hjartarson 2005: 11). Sumt — hvað? Í innganginum er
hvergi að finna svar við þessari spurningu en óneitanlega hlýtur
skuggi að færast yfir þá sem mest höfðu fjallað um Bakhtín á Ís-
landi. Hér verður eitt dæmi að nægja.
Á heimasíðu skilgreinir Helga rannsóknarsvið sitt með ellefu
efnisorðum og ritstuldur eða plagíarismi er eitt þeirra, enda hefur
efnið verið fræðimanninum hugleikið allt frá því að frumraunin um
Guðmund Kamban kom út. Skrif um vafasama heimildanotkun
komast í hámæli þegar Hannes Hólmsteinn Gissurarson gefur út
þriggja binda ævisögu um Halldór Laxness á árunum 2003–2005.
Helga ritar ítarlega um málið og ber Hannes þungum sökum; svo fór
að erfingjar nóbelsskáldsins kærðu hann fyrir ritstuld og unnu
málið sem vakti mikla athygli. Meðal þeirra sem stinga niður penna
að gefnu tilefni er Jón Ólafsson (2004) og vekur hann athygli fræða -
samfélagsins á vafasamri heimildanotkun Bakhtíns í Rabelaisbók-
inni.16 Um líkt leyti hefur Jón að líkindum unnið að þýðingum
sínum á sovéska fræðimanninum en þær birtust ári síðar í Orðlist
skáldsögunnar. Í inngangi tekur Benedikt upp þráðinn um vafasama
heimildanotkun Bakhtíns sem nær hámarki í umfjöllun um karni-
val-grótesku. Um áhrif þýska heimspekingsins Ernsts Cassirers á
Bakhtín skrifar Benedikt t.d.:
Stórir hlutar textans í Rabelais-bók Bakhtíns eru sóttir beint í texta Cass-
irers, þar á meðal nær óslitin, fimm síðna löng tilvitnun án gæsalappa og
skírnir
miklum ritdómi um fyrstu sex bækurnar í ritröðinni: „Umræða um þetta hefði
verið vel þegin í inngöngum og raunar eðlileg,“ bætir hann við.
16 Reyndar er Helga (1989: 346, nmgr. 49) fyrst íslenskra fræðimanna til að hafa
orð á vafasamri heimildarnotkun Bakhtíns í grein um „Grasaferð“ Jónasar.
Skírnir vor 2016.qxp_Layout 1 18.4.2016 13:00 Page 179