Skírnir - 01.04.2016, Page 180

heimildavísunar, sem er í besta falli sérkennilega tvíradda — í versta falli
grófur ritstuldur. (Benedikt Hjartarson 2005: 31)
Hvernig gat Helga byggt á fræðimanni ef hann reyndist sekur um
glæpinn sem hún hafði barist gegn af svo mikilli einurð? Eða nem-
endur við Háskóla Íslands? Benedikt hefur mikilvæga fyrirvara á
máli sínu og setur það raunar fram af þónokkurri tvíræðni, eins og
sjá má. Í kjölfarið skapaðist aftur á móti ákveðin túlkunarhefð í
grunnnámskeiðum fyrir íslensku- og bókmenntafræðinema innan
Háskóla Íslands sem hlýtur að teljast fáheyrð. Þegar ég sótti nám-
skeiðið Bókmenntasögu 2011 vísaði kennari t.d. ítrekað og óhikað
til Bakhtíns sem loddara, fræðimanns sem aldrei — aldrei — vitnaði
til heimilda o.s.frv.
Í nýlegri grein, „Endalok nútímabókmenntafræði á Íslandi“ og
væntanlegri bók Bakhtínskí búmm? Um ris og fall Míkhaíls Bak-
htíns í fræðilegri umræðu á Íslandi reyni ég að varpa ljósi á hvort
tveggja: viðtökusögu sovéska hugsuðarins og tengsl hennar við
þróun bókmenntafræði hérlendis á síðastliðnum 35 árum eða svo.
Krýning og afkrýning Bakhtíns í fræðilegri umræðu á Íslandi er
óneitanlega karnivalísk en segir þegar öllu er á botninn hvolft meira
um viðtökur og ríkjandi viðmið innan hugvísindanna en verk hans.
Enginn verður frægur án þess að hafa fyrst verið ófrægður: í kjölfar
endurskoðunarinnar á sovéska hugsuðinum sem Benedikt miðlaði
inn í fræðilega umræðu á Íslandi kom rússnesk heildarritröð verka
hans, lykillinn að Bakhtínrannsóknum á 21. öld.17
Heildarritröðin er ein vísbending um að Bakhtín hafi öðlast sí-
gildan sess, önnur er sú að vart þarf lengur að minnast á hann; með
tímanum urðu t.d. hugmyndir tengdar karnivali og grótesku svo
sjálfsagður hluti af almennri samfélags- og menningarvitund að
180 gunnar þorri pétursson skírnir
17 Um er að ræða sex binda (eða sjö, eftir því hvernig talið er; Rabelaisbindið varð
svo umfangsmikið að það endaði í tveimur bindum) verk sem út kom á árabilinu
1996–2013. Heildarritröðin var eitt helsta umræðuefnið á fimmtánda alþjóðlega
Bakhtínþinginu sem undirritaður sat í Stokkhólmi sumarið 2014. Í málstofu sem
helguð var útgáfunni sérstaklega voru málshefjendur (Galin Tihanov, Ken
Hirschkop og Írína Popova) sem og viðmælendur úr sal (t.d. Caryl Emerson)
samdóma um að ritröðin væri lykillinn að frekari þýðingum og rannsóknum
tengdum Bakhtín í framtíðinni.
Skírnir vor 2016.qxp_Layout 1 18.4.2016 13:00 Page 180