Saga - 2008, Síða 26

bar báðum aðilum að hlýða stefnuræðu Dimitrovs, innblásinni af
anda Stalíns.
Ekki hafði nefnd yfirstjórnar Kominterns fyrr lagt drög að nýrri
stefnuályktun fyrir Kommúnistaflokk Íslands en afstaða kommún-
ista í viðræðum þeirra við jafnaðarmenn í Reykjavík breyttist skyndi-
lega. Þeir léðu nú máls á sameiningu við Alþýðuflokkinn „hið
fyrsta“, með þeim skilyrðum sem Komintern hafði sett.18 Mið stjórn
Kommúnistaflokksins sendi síðan frá sér í sínu nafni ályktunina sem
alþjóðasambandið hafði látið nefndina semja handa flokknum.19
Einn sameinaður flokkur eftir Moskvulínunni?
En hvaða vonir gátu íslenskir kommúnistar og Komintern gert sér
um allsherjar sameiningu Alþýðuflokksins og Kommúnista flokks -
ins? Voru eindregnir lýðræðisjafnaðarmenn á borð við Jón Bald -
vins son og Stefán Jóhann Stefánsson, sem árum saman höfðu bar-
ist gegn kommúnistum innan sem utan Alþýðusambandsins, lík-
legir til að gangast undir skilyrði kommúnista um stofnun samein-
ingarflokks á lítt duldum byltingargrundvelli? Svo var vitaskuld
ekki. Það vissu þeir mætavel Brynjólfur Bjarnason og yfirboðarar
hans í Moskvu, sem áður höfðu fyrirskipað kommúnistum að gera
markvissan greinarmun á foringjum jafnaðarmanna í málflutningi
sínum, með það fyrir augum að draga úr áhrifum og einangra þá
sem teldust ósamvinnuþýðir.20 Þegar Komintern sagði nú að
komm únistar hefðu „engan áhuga“ á klofningi Alþýðuflokksins
átti sambandið augljóslega við að þeim bæri að stefna að samein-
ingu við flokkinn í sem heilustu lagi. Í Moskvu höfðu menn lengst
af litið svo á að skrif Einars Olgeirssonar um styrk vinstri arms
Alþýðuflokksins væru ýkjukennd og tök hægri forystunnar á flokkn -
um væru mun fastari en hann vildi vera láta.21 Þetta skýrir m.a. þá
þór whitehead26
18 Sama heimild. — Sameiningartilraunirnar. Skýrsla frá samninganefnd Alþýðu -
flokksins, bls. 13–17.
19 „Miðstjórn K.F.Í. kallar saman flokksþing í haust“, Þjóðviljinn 26. sept. 1937,
bls. 3.
20 Gögn frá Kommúnistaflokki Íslands úr fórum Þorsteins Péturssonar, í vörslu
höfundar. Ódagsett og óundirritað skjal sem beint er til miðstjórnar KFÍ fyrir
alþingiskosningarnar 1937 og ber öll einkenni þess að vera frá Komintern.
21 Vef. www.jonolafs.bifrost.is. RGASPI. Philip Dengel til Einars Olgeirssonar,
6. mars 1937 [afrit]. — Lbs.-Hbs. 5228 4to a-b. Über die Hauptaufgaben der KP
Islands, 8. sept. 1937.
Saga haust 2008 nota:Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2008 15:37 Page 26