Saga - 2008, Side 88

hjá vinafólki og væri komin aftur heim heil á húfi. Þannig teflir saga
Árna saman þrennu: Í fyrsta lagi fáfengileika ýmissa þeirra verk-
efna sem menn voru beðnir um að vinna. Í öðru lagi þeirri þrúg-
andi óvissu og öryggisleysi sem gat fylgt því að storka alræðis-
valdinu. Og í þriðja lagi persónulegum áhyggjum og viðkvæmni
þess manns sem Stasi vill fá til liðs við sig.
Hliðstæða sögu má lesa í viðtali við Guðmund Ágústsson hag -
fræð ing í DV í febrúar 1995, þar sem hann segir frá samskiptum
sínum og tengslum við Stasi á námsárum sínum. Í viðtalinu, sem
tekið var í kjölfar sjónvarpsþáttar þeirra Árna Snævarr fréttamanns
og Vals Ingimundarsonar sagnfræðings í ríkissjónvarpinu, „Í nafni
sósíalismans“, lýsir Guðmundur því að hann hafi verið að stuðla að
því að fá að vera í friði og að geta komist heim til Íslands með konu
og barn. Hann segir einnig frá „njósnaför“ fyrir Stasi með eftirfar-
andi hætti:
Ég hitti unga manninn [útsendara Stasi] með sígarettuna og
hann spurði mig hvort ég gæti skroppið yfir til Vestur-Berlínar
og farið í ákveðna breiðgötu sunnarlega í þeim borgarhluta og
athugað hvort þar væri ekki stór herflutninga-bílalest. Einnig
átti ég að koma við hjá Múrnum, sem var þarna rétt hjá, og gá
hvort verið væri að grafa þar á bak við einhvern hól. Ég hélt á
staðinn, en þar voru engir bílar, enginn gröftur og engin hola.
Ég var þarna eins og auli. Ég fór til baka og skýrði frá því að
þarna væri ekkert. Þetta var það síðasta sem ég frétti frá þeim.
Líklega hef ég fallið á prófinu, en hugsanlega var einungis
verið að æfa þennan unga mann að tala við einhvern. Þetta var
allt.5
Í öðru lagi sýnir saga Árna Björnssonar að skýrslur Stasi gefa ein-
ungis brotakennda mynd af því sem raunverulega gerðist — af
þremur augljósum ástæðum: a) vegna þess að þrátt fyrir allt eru tak-
mörk fyrir því hversu ítarlega hægt er að tilgreina kringumstæður í
skýrsluformi; b) vegna þess að mat skýrsluskrifara er persónu-
bundið; c) vegna þess að einhver hluti af skýrslunum hefur ekki
komið í ljós ennþá. Þess utan má gera ráð fyrir að í skýrslunum sé
kerfislæg slagsíða þar sem skýrslugerðarmenn eru í raun að skrifa
vinnuskýrslur um eigin árangur til yfirboðara sinna. Þar er lögð
áhersla á það sem skrifararnir telja að sé eftirsóknarvert fyrir örygg-
islögregluna. Einfaldir hlutir eru settir í formlegan skýrslubúning
birgir guðmundsson og markus meckl88
5 „Fékk frið og heimferð fyrir konu og barn“, DV 7. febr. 1995, bls. 2.
Saga haust 2008 nota:Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2008 15:37 Page 88